Өмнө нь өвөр монголд хэрэглэгдэж байгаа нэг, монголд хэрэглэгдэж байгаа хоёр гээд нийлээд гурван монгол бичгийн гарын хуваарилалтын талаар дурдаж байсныг уншигч авхай санаж байгаа буй заа. Түүнээс хойш мөн ч олон жил өнгөрчээ. Гэтэл одоо бичих шаардлага гарах бодит нөхцөл үүссэний дагуу ахин шинэ гарын хуваарилалт бүтээх болов.
Яагаад ахиад шинэ гарын хуваарилалт гэж?? Байгаа хэд нь юу нь болохгүй байгаа юм? Өвчтэй юмуу хаашаа юм!? гээд л асуулт анхааруулгууд ар араасаа хөвөрнө л дөө. Олон таван юм нуршилгүйгээр бяцхан судалгаагаар хариу барихыг хүсэв. Билигсайхан андын интернэт дээр дэлгэн тавьсан номын текст дээр суурилан, дээр дурдагдсан гаруудын хуваарилалтын гол (дундах) мөрийн товчнуудыг хэр оновчтойг харуулсан жижиг програм бичиж үзэв. Өвөр монголын гарын хуваарилалт нь Бадрал андын хэрэглэсэн гарын хуваарилалттай дунд мөрөөрөө ижил учраас нэг бүлэгт авч үзлээ. Ингээд кирил гарын хуваарилалт дээр суурьтай гарын хуваарь, минийхтэй нийлээд гурван гаран дээр туршив.
Нийт номын текстэнд орсон 201547 ширхэг монгол үсэгнээс:
| Гарын хуваарилалт | Оносон тоо | Оносон хувь |
|---|---|---|
| Өвөр монголын хуваарилалт | 68054 | 33% |
| Кирил суурьтай хуваарилалт | 86716 | 43% |
| Монгол хуваарилалт | 136081 | 67% |
гэсэн оновчтой цохилтын үр дүн гарч байна. Үндсэн мөрөөс бараг далан хувийг нь цохино гэхээр дворак гарын үр дүнтэй адилхан сонсогдож байгаа биз??
Үнэнийг хэлэхэд, дворак гарын дүрмийн дагуу зохиохыг хүсэв. Зүүн гар талд эгшиг, баруун гар талд гийгүүлэгч. Эгшиг сүлбэлдэж бичигддэг монгол бичигт маань баруун зүүн гар тэгш цохиход тохиромжтой таарсан хуваарилалт мэт санагдсаныг нуух юун. Ингээд таныг чилээлгүйгээр гарын хуваарилалтаа харуулъя.
Хэрэв сайн ажиглах аваас зөвхөн өвөр монголд хэрэглэгддэг нанхиад үгийг бичихэд ордог гурван үсгийг бид бичихгүй байх гэж бодсоны улмаас хассан буй. Энэ нь мэдээж эцсийн гарын хуваарилалт биш билээ. Шинэ текст дээр туршин, шинэ санаануудыг хавсаргаж байж жинхэнэ монгол хүмүний гарт хэрэглэгдэх хуваарилалт босгохыг зорив. Уншигч авхай өөрийн ухаанаар тунгаана буй заа.
Гоё шүү
ReplyDeleteИлгаан таших :D За ингээд урагшаа бага багаар яваад л байна даа :D
ReplyDeleteМонгол бичгээ сэргээе гэсэн мундаг уриан доор бие биенээсээ дээш гарах гэж тэмцэлдэж буй Цахим Өртөөний чалчаа "баатруудын" дэргэд Гацан андын энэ гавъяа харьцууламгүй.
ReplyDeletebi tsahimiin neg chalchaa ni bnaa. unen heljee. Gehdee bid ch gesen uuniig demjin yarij bui tul anhnii hereglegch ni bolno gesen ug. hun ashiglahgui yum buteegeed baival hetsuu biz dee. Mundag bna shuu uuniig zohiogch ni.
ReplyDeleteСайн уу?
ReplyDeleteЭ-мэйл листээр хошуу нэмэн баатар болж байснаас бодит зүйлс хийж, хувь нэмэр оруулж буй чамд талархаж байна.
Бас бага ярьдаг, ажил хийдэг хүмүүс нэгтмээр байна. Би бас тэр эгнээнд ч ормоор байна. Дахиад л груп үүсгэхээр дэмий юм аа. Өөр санаа оноо юу байна?
Билигээ
Билгээ болон Аниа нарт баярлалаа. Гэвч би энд нэг зүйлийг дурдах хэрэгтэй. Цахим өртөөний андууд маш зөв юм хийж байгаа. Гэм нь сайн юманд садаа мундахгүй гэгчийн үлгэрээр холион бантан хутгасан хүмүүс л нэр төрийг нь тэгж унагаж байгаа байх. Би "зорилго нэг тул замын хаа нэгтээ таарах юм байна даа" л гэж бодож өдий хүрсэн.
ReplyDeleteАхиад бүлэг үүсгэх дэмий. Мянган толгойт нэг сүүлт могойн үлгэр болно. Нэгдэе гэсэн сайхан санаа байна. Хүч хэрэг болсон үед энүүн шиг сайхан үг байхгүй. Хийх юм зөндөө байгаа боловч цаашид харин яаж хэрхэн нэгдэж юм хийх талаар тодорхой төсөөлөлгүй суусан тул бэлэн хэлэх хөтөлбөр алга байна хө. Санаа оноог бол харин сайн сонсдог шүү би. Юутай ч би энд байгаа галзуунуудтайгаа болон эмч нартай зөвлөх хэрэгтэй байх. Билигсайхан андыг интернэт дээр олох амархан шүү :)
Сайн уу?
ReplyDeleteӨмнөх бичлэгийг /дурдаж байсныг/ хараад f=а d=н r=о i=ө u=л l=у s=ү y=э j=г k=и a=р h=х m=д g=б ... гэсэн дарааллаар явах юм бол уу, гэж бодож байлаа.
Гэтэл тэс өөр зарчимаар явчихаар нь багахан гайхав. Уг нь би бодохдоо эгшигүүд нь баруун гарт таарах байх гэж бодож байлаа. Яг л Солонгос гарын байрлал шиг. Яагаад гэхээр монгол, солонгос үгийн бүтэц ойролцоо /амилдаг эгшигтэй гэдэг билүү дээ?/
Тиймээс, их хэрэглэгддэгээр нь эгшигүүд нь баруун гарт байрлах байх гэж бодсон юм л даа...
Энэ байрлалын зарчимыг даанч ойлгосонгүй ээ... :(
@Bayarhuu, санал өгсөнд баярлалаа. Гуулин улсын хэл мэдэхгүй болохоор хэр төгс байрлал гэдгийг нь хэлж мэдэхгүй юм. Та өөрийнхөө санаснаар бүтээгээд энэ програмаар шалгаад үзэж болох юм. Гарын байрлалын зарчмын хувьд dvorak байрлалаас санаа хуулбарласаныг би дурдсан буй. Дворак гарын байрлал бол англи хэлэндээ төгс болсон гэж мундагууд үздэг, бас баталдаг. Миний хувьд, эгшиг цөөхөн учраас зүүн гарын үндсэн мөрийн дөрвөн хурууны доор ихэнх эгшиг зоогдохоор байрлуулав. хэрэв баруун талд эгшиг байсан бол эргэн тойронд нь гийгүүлэгчид байрлах учраас баруун гарын хурууны дарах товчны ачаалал ихсэнэ. Ачаалал болж өгвөл хоёр гарын хуруунуудад ижил байх хэрэгтэй. Үндсэн мөрөнд байгаа үсэгнүүдийн байрлал тэр мөрөндөө харин солигдож магадгүй. Эцсийн хувилбар биш санал болгосон хувилбар учраас шалгах, санаа оноо их хэрэгтэй байна. Бас бичээд турших өргөн боломж ч хүн болгонд бас бага гэдгийг ойлгож байна. Тэр тал дээр хичээж л сууна :)
ReplyDeleteӨглөө хариу бичих гэсэн чинь нэт тасарч золигтдог байна шд. За тэр яах уу, яах уу...
ReplyDeleteБоломж олдсон дээр нь, ганц хоёр, гурав дөрөвхөх үг хэлчихье.
Нэгт, жа би бээр дворак гарын байрлалыг чинь өчүүхэн эсэргүүцэж байгаа бөлгөө. Нэн ялангуяа монгол бичгийн дворакыг... Шалтгааныг нь цахим өртөөны мэйл сүлжээнд бичсэн билээ. Сүлжээний гишүүн байх гэж найдаад энд дахиж нуршихаа азная. Сүлжээний гишүүн биш бол http://groups.google.com/group/tsahim-urtuu-suljee эндээс хайгаад олтугай.
Хоёрт, жа энэ хэсэгт өөртэйгөө сөргөлдөөд, дворакийг дэмжиж нэг үзье.
Хэрвээ гарын байрлал зохион шаардлагатай бол үсгийг хамгийн их хэрэглэж байгаа үсгийн давтамжраар оноогоод /тулгаад/ явчихвал ямар уу? Жишээ нь, e=А, t=Н, a=О, o=Ө ... гэх мэтчилэн
Монгол хэлний крилл үсгийн давтамж, энд байгаа - http://www.bayarhuu.com/read-4.html
Латинийх харин энд байгаа - http://en.wikipedia.org/wiki/Letter_frequency
Нөхөр Баярхүүгийн хуудсыг сөхөж үзээд латин үсэг, латин галиглалт, кирилл үсэг, кирилл-латин оноолт гэсэн үзэл дүүрэн байхыг олж харлаа. Би болхи гар утаснаас л шаардлага гарвал латин үсэг хэрэглэж sms бичдэг, гэхдээ тун ховор. Би арван хэдэн жил төмрийн урд суухдаа латин үсгээр маш цөөхөн тохиолдолд л хэрэглэсэн. Латин галиглалтыг юунд ашиглах гээд байгааг тань ерөөсөө ойлгосонгүй. Би цэвэр монголоор бичихийг л хүснэ. Тэнд цэвэр монголоор бичих боломжгүй бол бичдэг болгохыг л хүснэ. Эх хэл, эх бичиг минь шүү дээ. Гадаад хэлийг сурахдаа галиглаж хэзээ ч бичдэггүй. Ингэж бичдэг юм, ингэж дууддаг юм гэснийг нь дэвтэр дээрээ кирил үсгээр ч галиглаж бичиж байгаагүй. Хамгийн гол нь би ч биш бүгд л тэгдэг. Гарын арван хуруугаар бичиж сурахад зүүн гарын тэр хуруунд чинь тэдэн үсэг, энэ хуруунд чинь тэдэн үсэг л гэж ямар ч гар дээр ажиллах байсан байг зөвхөн гарын хуруунд үсэг ногдуулж сургадаг бөгөөд бас тэгж сурсан. Түүнээс биш ийм латин үсэг дарахаар тийм монгол үсэг гарна гэж толгой эргүүлж зааж болохгүй. QWERTY гээд байгаа одоогийн энэ тархсан байрлал нь хоёр зуугаад жилийн өмнө үсэгнүүдээ урдаа тавьж байгаад зүгээр л гарт тааралдсанаа зоож бүтээснийг нь зуун жилийн дараа Дворак гэгч профессор үр бүтээлтэйг, биенд эрүүлийг нь, системтэй судалгаатайгаар үүсгэсэн гэдэг. Би шинэ монголын үр хүүхдүүдэд дэвшилттэй байх болов уу л гэж Дворакийг сонгосон. Илүү үр бүтээлтэйг харуулбал би хүлээн зөвшөөрнө. Кириллийг хаяхаар бол хаясан шиг хаях хэрэгтэй. Латинаар бичихээр бол тэр үсэг нь орсон гадаад үгийг бичихдээ тэр хэлэнд нь захирагдаж бичих хэрэгтэй. Улс хүсвэл гар дээрх товчийг дурын байрлалаар үйлдвэрээс нь бэлтгүүлж болдог цаг. Надад бол яаж зөв бичих вэ, яавал хурдан бичих вэ гэж бодох нь илүү учир дунд нь ямар нэгэн латин, кирил үсэг хольж үндсэн чанарыг нь алдагдуулмааргүй байна.
ReplyDeleteээ дээ... өнөөдөр өглөө би буруу хөл дээрээ босчихсон юм шиг байгаа... Хүн болгонд буруу тайлбарлаад байх юм аа.
ReplyDeleteЖа тэгэхээр ийм байгаамаа... Хэрвээ, англи үсгийн дворак байгаа юм бол... латин цагаан толгойн их хэрэглэгддэг үсгийг монгол хэлний цагаан толгойн их хэрэглэгддэг үсэгтэй шууд оноогоод өгчихвөл ямар вэ? гэх гэсэн юм аа.
Жишээ нь, монгол хэлнээ хамгийн их хэрэглэгддэг үсэг бол А. Харин англи хэлнээ хамгийн их хэрэглэгддэг үсэг бол E. Тэгэхээр, англи дворак нь төгс болчихсон юм бол монгол дворак нь их хэрэглэгддэг дарааллаар нь дагаад байрлуулчихвал ямар вэ гэх гэсэн юм аа...
За даа... дахиад л буруу тайлбарласан байж балрах вий дээ... Удку өөрийнхөө санааг зургаар илэрхийлээд явуулчихая. info@bayarhuu.com -руу мэйлээ явуулчихаарай. Эсвэл, мний Yahoo ID: mr.bayarhuu -Г нэмчихээрэй.
за зурагт dictionary бараг бэлэн болчихлоо... ккк
ReplyDeletehttp://img707.imageshack.us/img707/189/drovak.png
Англи хэлэнд латин үсгийг хэрэглээгээр нь уруудах зарчимаар байрлуулбал дараах жагсаалт гарч байна. e,t,a,o,i,n,s,h,r,d,l,c,u,m,w,f,g,y,p,b,v,k,j,x,q,z
Монгол хэлнээ, крилл үсгийн хэрэглээг уруудах зарчмаар нь байрлуулбал дараах жагсаалт гарна.
а,н,о,ө,л,у,ү,э,г,и,р,й,х,д,т,с,б,м,в,ы,ж,з,ч,ш,ц,е,ё,я,ь,ъ,к,ю,п,ф,ш
Тэгэхээр, англи үсгийн дровак нь төгс болчихсон юм бол харгалзуулаад явчихвал ямар вэ гэсэн юм аа. Зурагт харуулсан байгаа. /Орхигдсон үсгүүдийн хувьд маш бага хэрэглэгддэг учраас хаана ч байсан болох байх.../
Жич: Яагаад крилл дээр жишээ аваад байгаа гэхээр, надад монгол үсгийн цагаан толгойн хэрэглэгдэх давтамжийн хүснэгт байхгүй тул криллээр баримжаа авсан юм аа. Хаашдаа л монгол үг тэмдэглэж байгаа тул крилл үсэг болоод монгол үсгийг хэрэглээ /үгэнд орох давтамж/ нь ойролцоо гэж мунхаглан бодсон бөлгөө.
@Bayarhuu, Дворак гарын байрлал нь англи хэлэндээ төгс таарсан байрлал гэдгийг санана уу. Монгол хэлэнд уг байрлал таарахгүйн улмаас шинээр хийсэн билээ. Англи хэлэнд их давтагдсан үсэг, монгол бичгийн их давтагдсан үсэг хоёр ялгаатай учраа тэр гол эгнээнд шинэ эрэмбэлэлт хийх шаардлага гарч байгаа юм. Үсгийн хэрэглээг та ямар зарчмаар эрэмбэлж чадсаныг тань мэдэхийг бас хүсэж байна. Дворак гарын гол сүнс болсон гэр эгнээ буюу голын эгнээг та сайн ойлгоогүй байна. Тэр эгнээнээс л гарын хуруу ийш тийш хөдлөхгүйгээр далан хувийг нь бичиж чадаад байгаа юм (Доороосоо гурав дахь эгнээ). Үсгийн дамвтамжаар нь жагсааж байгаад би шилдэг арван нэгийг нь гол эгнээд оруулсан юм. Гэтэл таны зураг дээр бараг тав нь өөр эгнээнд орчихож. Тэгэхээр нөгөө оновчтой байх хувь нь буурна даа. Би марталгүй энэ хуваариар тань хэдэн хувь онож байгааг харахыг бодноо. Тэгээд нэг харъя :)
ReplyDeleteАанхаа, би гэр эгнээ гэдэг нэр томъёог мэдэхгүй ч, ямар ч байсан хар ухаанаараа зөв ойлгосон юм шиг байна аа.
ReplyDeleteЛогикоор бодоход, хамгийн их хэрэглэгддэг үсгүүд голын эгнээнд байх ёстой. Ингэж байж, хуруунууд бага хөдлөнө. Хуруунууд бага хөдөлбөл бүтээмж өндөр байх ёстой. Энэ бол энгийн логик.
Англи үгэнд хамгийн их хэрэглэгддэг 10 үсэг энд байна. e,t,a,o,i,n,s,h,r,d... Харин энд дровак гарын гэр эгнээнийхэн байна
a,o,e,u,i,d,h,t,n,s... Давхцал 90%.
Энд монгол хэлнээ хамгийн их хэрэглэгддэг 10 үсэг байна. а,н,о,ө,л,у,ү,э,г,и... Харин энд миний байрлуулсан гарын байрлал
о,ө,а,х,л,и,э,н,у,ү... Давхцал бас л 90%. Хэрвээ ингэж оруулсан бол илүү гоё болох байсан байх. а,о,э,у,и,ү,ө,г,н,л... Давхцал 100%.
Энд би, англи үсгийн хэрэглэгдэх давтамжийн дарааллыг Wikipedia-с авсан. Харин крилл үсгийн хэрэглэгдэх давтамжийн дарааллыг дээрнэ үеийн нэг сонин дээрх хэлний мэргэжилтэнгийн нийтлэлээс харж байсан юм аа. Хэрвээ тэр сонинг хайгаад олбол тэр хүний нэрийг нь хараад өгье. /Хэрэгтэй бол?/
За би энд 3 өөр дворак гарын байрлалын санал явууллаа.
ReplyDeleteНэгдүгээрх нь миний хүсэж байгаа байрлал, цэвэр qwerty учраас танд таалагдахгүй байх аа... Гэхдээ сонгуульд шудрага оролцуулчихаарай. ккк http://img251.imageshack.us/img251/7154/drovak1.png
Хоёрдугаарт, 7 эгшиг долуулаа гэр эгнээнд орсон байгаа, энэ хувилбар танд бараг таалагдах байх аа.
http://img269.imageshack.us/img269/5913/drovak2.png
Гуравдугаарт, монгол бичгийн дровак. Надад монгол бичгийн фонд олдсонгүй тул крилл үсгээр тэмдэглэчихлээ. Ойлгоно байх гэж найдаж байна аа. Бас танд таалагдана гэж бодож байна. Надад лав таалагдаад байгаан...
http://img267.imageshack.us/img267/7107/drovak3.png
Эдгээр гурван хувилбарыг сонгуульд өрсөлдүүлж байна аа... Аавын хүүхдүүд адилхан өрсөлдөж яваг. Хэдэн хувь онож, хэдэн хүний санал авахыг би таашгүй, хэхэхэ.
@Bayarhuu, таны хэлсэн эхний хуваарилалт 58%, дараа нь дворак1 гэсэн нь 57%, дворак3 нь 60% болж байна. Хамгийн сүүлийнх нь нэг товчин дээр хоёр үсэг байрласныг үл тооцов. Байгаа текст маань ердөө тэр хоёр номын текст. Тэрнээс хамгийн их давтагдсан үсгээр гол мөрөнд авсан учраас та надтай адилхан л үсэг оруулахгүй бол минийхээс илүү гарахгүй :). Кирилл үсгээр тооцох ч тийм оновчтой бус гэж би бодож байна. Иймд илүү их монгол бичгээр бичсэн текст олж шалгасан нь зөв болох байх. Тэр болтол би энэ хуваарилалтаа ашиглахаас өөр арга алга даа. Тэгээд ч өөр бусад үсэг биш мөртлөө дарагдах ёстой тэмдэгтүүдийг зөв газар байрлуулах, хоёрлосон болон гуравласан үсэгнээс судалж зоох гээд бүрэн бэлэн болсон хуваарилалт явуулбал би цаг гаргаж туршъя. Би уул нь эх кодоо интернэт дээр тавьсан байгаа. Номын текстийг харин зохиогчийн эрх хөндөж магадгүй гэсэн үндэслэлээр ил тавиагүй юм. Тэгээд ч би энэ хуваарь дээрээ бас бичиж дадах, доголдолтой бол засах сайжруулах гээд амьдрал дээр үнэхээр хэрэгцээтэй болох баталгааг нь хиймээр байна. Таны кириллээс салж өгөхгүй байгаа сонголт ч бас тийм тааламжтай сэтгэгдэл төрүүлэхгүй л байна шүү:)
ReplyDeleteдворак3 нь 60% гэдгийг дворак2 нь гэж залруулан уншина уу.
ReplyDeleteUnexeer sonirxoltoi, saixan ajil xiij bn.
ReplyDeleteҮнэхээр сайхан ажил хийж байгаа юм байна даа. Мэдэх юмаар маруухан ч гэсэн жаахан хошуу дүрээдэхдэг юм бил үү :)
ReplyDelete1. Уг нь бол мэдээжийн л дээ гэхдээ өмнүүр сэтгэгдэл бичсэн хүмүүс онцгойлон дурдаж харагдсангүй. Тухайн гарын байрлалыг харьцуулахад ашиглагдаж буй текстийн санг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй байх. Гэхдээ яаж ямар стандартаар тэрхүү текстүүдийг бэлтгэх вэ? Дан юникод бичгийн тэмдэгтүүд байх уу, кирилээр галиглачихсан тэкст бэлдэж болох уу гэхмэтчилэн. Энэ талаар та нэг юм дуугараач? :D
2. Дворак гарын байрлалаар бичиж сурах гэж байх зуураа Колемак (Colemak) гэж гарын байрлалын талаар дуулсан. Колемакчдын хэлж байгаагаар бол одоо байгаа хамгийн сайн гарын байрлал бол Колемак бололтой юм. http://colemak.com/Compare Би ч баталгаа нотолгоог нь сайн ухаж үзээгүй ч үнэн болов уу гэж бодсон. Зөвхөн Дворак үзэл санаа гэлтгүй Колемак гарын байрлалын гол үзэл санааг судалж үзвэл ямар вэ?
Dvorak гарын байрлалаын гэр эгнээнд эгшиг, гийгүүлэгчийг нь 2 гаранд хуваарилж байрлуулсныг би бол хувьдаа тийм ч төгс болсон гэж бодохгүй байгаа л даа. Тухайн үед гарын байрлалын талаар Др.Дворак судалгаа хийж хамгийн чухал зүйл болох товчлууруудыг байрлуулах тал дээр яалт ч үгүй бүрэн төгс шийдэл олж чадаагүй байх гэж боддог юм. Тэгээд л цэвэр логикоор, хар зөнгөөрөө л гэр эгнээний баруун зүүн талыг эгшиг, гийгүүлэгчээр хуваагаад байрлуулчихсан байх л гэж бодож байна. Одоо бол харин хамгийн их хэрэглэгддэг давтамж болон бусад үзүүлэлтүүдийг маш олон янзаар загварчилж програмчлаад янз янзын туршилт хийж Дворакаас илүү гарын байрлал бүтээх боломж бол байгаа болов уу. Магадгүй тэдгээрийн нэг нь Колемак ч байж болох юм.
P.S: Гацан ах аа би аль хэдийн улаан Дворакчин болчихсон :) Таны зөвлөгөөнд баярласан шүү.
@Мөнхбаатар, Нэгд заасан сэдэвтэй би санал нэг байгаа. Турших илүү их текст материал шаардлагатай байна. Нэмж хэлэхэд монгол бичиг сурах гэж юмуу бичих гэж байж кирил юмуу латинаар галиглаад байгааг би ойлгодоггүй. Би гадаад хүн биш, монгол хүн. Монгол хүн эх бичгээ сурахын тулд өөр бичгээр галиглаад байгаа нь надад нэг л утга үгүй санагддаг. За тэгээд сайхан галигладаг кирил юмуу латин стандарттай болчихсон гэж бодъё, тэрийгээ бүх хүмүүс хэрэглэдэг болог гэж бодъё, хаана байна вэ тэр монгол бичиг нь?? Бичих гэж байгаа хүн тархиныхаа оройноос монгол үсгээр бодоод латин юмуу кирилээр хөрвүүлж сэтгэж буулгаад дараа нь буцаагаад хөрвөгдөж зөв дүрсэлсэн монгол бичгээрээ унших юм уу? Энэ бол миний сонгосон зам биш. Галиглалт бол гадаад хүнд зориулсан хэрэглүүр. Эхлээд өөрсдөө эх хэлээрээ бодож бичиж сурчихаад гадаадын хүнд сурахаар бол ингэж галиглана гэж европ даяар танил латин үсгээр нь дөхүүлж бичиж өгдөг. Харин монгол хүн гарнаасаа монгол үсэг л буулгаж, монгол үсэг тархиндаа зоож байсан нь дээр ;)
ReplyDeleteХоёрдугаарт дурдагдсан гарын байрлал дээр Др.Дворакийг та тун доогуур дүгнэж байна. Бас "цэвэр логикоор, хар зөнгөөрөө" гэж хийсэн юмыг дүгнэж хэлэх нь тун зөрчилтэй уншигдаж байна. Дворак хуваарилалт чинь стандартад шалгарсан хуваарилалт. Колемак хүмүүс өөрсдийнхөө юмыг хамгийн гэж бичих нь мэдээж :). Квэртигээс Колемак уруу шилжихийг уриалдаг болохоос Дворакаас Колемак уруу шилжихийг уриалсан нь МАШ цөөхөн! Тэгэхээр юмны МӨН ЧАНАР гээч юм харагдаж байгаа бус уу. "Үнэн сэцэн хүмүн өөрөө шинжиж мэдьюү, Үгээгүй элий балай нь хүний үгээр дагаж явъюу" гэж уншсан санагдаж байна хэхэ. А харин үнэхээр хурдан бичдэг систем бол Стенограф гэж бий. Бид нар шиг үсэг нүддэггүй, үгийн үеэр нүдэж бичдэг энэ системийг одоохондоо дийлэх бичгийн систем байхгүй.
Дворакчин болсон танд чин сэтгэлээсээ талархал илэрхийлье. Би ч өөрөө бүрэн шилжиж амжаагүй байхад та ингээд зориод замначихдаг нь тун бахдалтай.
@bayarhuu: хамгийн их орсон үсгүүд голын мөр дээр байрласан юм чинь өөр ямар ч байрлал зохиогоод текстээ өөрчлөхгүй бол гол эгнээний 67% -ийг давахгүй нь ойлгомжтой.
ReplyDeleteДээд, доод эгнээ дээр үлдсэн үсгүүдээ хэрхэн байрлуулсан болон хэрхэн байрлуулбал оновчтой талаар санал солилцох нь тустай мэт санагдаж байна. Үүн дээр санал солилцъё. Colemak-с санаа авсан ч гэмгүй шүү дээ.
Миний хошуу нэмэх санал гэвэл дээд эгнээ дээр байгаа товчуудыг дарах нь доод эгнээ дээрхийг дарахаас хуруунд эвтэйхэн байдаг гэж бодож байна. Гэхдээ shift товчтой хамт дээд эгнээний голын товчнуудыг дарах нь хүндрэлтэй байдгийг бодож, мөн баруун гарын чигчий хуруу хол зөөгдөхөд ихэнх хүний ядам хуруу нь бас тэрүүхэндээ дагаад хөдлөөд байдаг тул бас олон даруулбал дэмий зэргийг тооцоод дээд эгнээг бүрдүүлбэл ямар вэ?
Тэгээд доод эгнээ дээр үлдсэнээ жигд тархааж байрлуулаад үлдэж байгаа 33%-аа дээд эгнээнд доорхоосоо илүү хувь оногдуулахаар тааруулбал зүгээр мэт бодогдож байна.
Өө, нээрээ бас монгол бичгээрээ бичихдээ латин эсвэл криллээр галиглаж байж үсгээ гаргаж ирэхгүй шууд монгол бичгийн үсэг оногдсон товчоо дараад гаргаж ирнэ гэж би мунхаглаад байгаа шүү дээ. Тийм болохоор гацантай адилаар латин, крилл үсгийн давтамж, ойролцоо байрлал энээ тэрээ нь ямар ч хамаагүй байх гэж мунхаглахын, андуу ташаа бодсон бол андууд залруулаарай.
ReplyDelete@sagi, үнэтэй зөвлөмж байна. Баярлалаа. Яг таны ойлгосон зарчмын дагуу баруун гарын чигчий хурууны гадуурх хэсэгт зөвхөн гадаад үг галиглахад ордог үсэгнүүд бий. Шифт товч дарах нөхцөл монгол бичигт маш цөөхөн байхаар тооцсон байгаа. Одоогоор ердөө гурав дөрөвхөн тэмдэг үсэг холилдсон юмнууд бий. Тийм болохоор зургийг нь тавиагүй юм. Хэрэв ахиад жаахан харах юм бол Ө Ү, Ш С, Д Т гээд бичихэд адилхан харагддаг боловч юникод дээр өөр өөр код өгчихсөн үсэгнүүдийг андуурч дарахаас сэргийлээд эх мөрний дээд доодод хил болгон тусгаарласан байгаа. Ядам хуруу болон чигчий хуруун дээрх таны үгс үнэхээр үнэн. Харин доод мөрөн дээрх товчнуудыг дарахад долоовор ба дунд хуруунууд атгах үйлдэл хийдэг учраас арай амар дарагддаг гэж би бодсон, тэрэн дээр таны санааг жишиж бодноо.
ReplyDelete@sagi, тэр латин кирилл үсгийг энэ гарын байрлалтай холиод байгаа хүмүүсийн эсрэг зогсож байгаа таны бодол мунхрал биш гэж би бас бодож байна :)
ReplyDeleteЭнэ бичлэгийг сая уншихдаа гарын байрлалыг ойлгох гэж нийлээд харлаа, хэлэлцүүлгээс ч нилээд зүйлийг мэдэж авлаа. Байрлуулсан зарчим нь хүндийн жингээр дээрээс нь доош
ReplyDelete1-д гэр эгнээ буюу дунд мөрөнд үсгүүдээ байрлуулсан,
2-т жингээр хоёр талын мөрөнд үсгүүдийг байрлуулахдаа ижил бичигддэг өөр үсгүүдийг андуурахгүй нь тулд хоёр талд хийж өгсөн,
3-т хэрэглээ багтай гадаад үсгүүдийг бүүр гадна тал руу тавьжээ гэж ойлголоо.
Асуух асуулт:
1. Unicode-ийн стандартад арай гэж оруулсан монгол үсэг гэж нэрлэсэн 35 үсэг байгаа.
Түүнээс 28 ширхэг нь гар дээр байна. Бусдыг нь орхиж байгаа юм уу?
Монгол бичгээрээ олон улсын хот, шинжлэх ухааны нэр томьёо, түүх дурсгалын зүйл бичиж тэмдэглэх хэрэг гарна шүү тэрийгээ бас бодох хэрэгтэй. Жишээ нь: Вена, вольтметр, лхагва, лхаарамба ... гэх мэтээр жишээнүүд гараад ирнэ.
Санал:
Ирээдүйдээ монгол хэлний үсгийн байрлалыг олон улсын стандартад оруулна гэж бодож байгаа бол бүх боломжоо оруулчихсан нь дээр, хэрэглэхгүй бол бидэнд ямар ч асуудал үүсэхгүй, харин нь нэмж оруулахад төвөгтэй юм гэж би ойлгосон. Зөвхөн монгол бичигтэй баригдах биш цар хүрээгээ тэлж харвал дахиад нэг алхахад нэмэр болж мэднэ.
Програм хангамж системүүдийн хувьд монгол бичгийн шийдлээ зөв хийчихвэл, тод бичиг, манж бичиг, шивэ бичиг гээд монгол бичгээр төвд бичгийг галиглан бичих гээд их асуудлыг шийдэхэд та нар цааш нь хийнэ шүү дээ.
Эрдэнэчимэг эгчид: Эрдэмтэй эгч өчүүхэн дүүгийн өөдгүй санааг тунгалаг оюунаараа тов хийтэл гурав тогшоод гаргаад ирж. Миний олж жагсааснаар гучин есөн тэмдэгт болчихоод байгаа юм. Зөвхөн өвөр монголд хэрэглэгддэг нанхиад үгийг бичихэд хэрэглэдэг гэсэн гурван үсэг байсан. Үлдсэнийг нь шифт товчтой дарахад гаргахаар гэж бодов. Тэд нарыг харин хаанаа байрлуулахаа сайн шийдээгүй учраас, мөн одоохондоо тэр үсэгнүүдээр үг бичээгүй байгаа болохоор түр орхичихсон байлаа. Юу боллоо гэж орхих билээ :) Нэмж оруулахад төвөгтэй юм бол анхнаасаа бүх боломжоо оруулсан нь хамаагүй дээр гэсэн саналыг тань тосож авав. Стандарт хүртэл сэтгээгүй л сууж байна. Эхлээд үнэхээр дэвшилттэй юм гэдгийг нь өөртөө ч гэсэн итгүүлэхээр шивж туршиж, шилж голж л сууна. Ийм өчүүхэн сэтгэж байгаа юм чинь тод, манж, шивэ хэмээн хүрээлэн бодох гэвэл хүч хүрэхгүй мансууран унах бизээ. Ямартаа ч хүндтэй эгчийн хэмжээнд хүртэл сэтгэх зай асар их гэдгийг ахиад сайн мэдэж авлаа :)
ReplyDelete- Энэ Гацан чинь манай хуучин босоо бичгийг их дэмжидэг хүн байна
ReplyDelete- Харин тийм ээ, цаадах чинь гараа уртааш нь тавьж байгаад... :P
... 2 ном монгол бичигээр шивэх гээд байх шиг байгаан
ReplyDelete@bayarhuu, би Эрдэнэчимэг эгчийн энэ хуудаснаас хэвлэн авч урдаа дэлгэж байгаад бичиж сууна. Сурах дадлагажихэд нэмэртэй болов уу гэж. Өмнө нь хүмүүс цаг заваа зарцуулан байж шивсэн хоёр номыг яахан би дахин шивэх билээ :)
ReplyDeleteИйм юм хийж байгаад чинь талархаж дэмжиж байна шүү, гэхдээ хоёрхон номноос гарын байрлалыг шийднэ гэхээр арай эрт санагдаж байна. Корпуст ороогүй үгийг корпуст нэг удаа орсон үгийн хувиар таамгалдаг байх аа...
ReplyDeleteИнгээд бодоод байхад шинээр ном, бичвэр гарч ирэх болгонд гарын байрлал бас өөрчилөгдөхгүй болтлоо дагаад хөгжөөд явах ёстой юм ууд аа.
Миний бодлоор 2 ном байхад хангалттай болов уу. Өөр ном гарч ирлээ гээд энэ хувь тэгтлээ их өөрчлөгдөхгүй байх аа???
ReplyDelete@Эрдэнэчимэг эгчээ
Вена, вольтметр, лхагва, лхаарамба г.м ер нь гадаад үгсийг бүгдийг нь бичдэг болно гэвэл хар мянган үсэг хэрэгтэй болох биш үү? Солонгос хэлэнд л гэхэд 7 а эгшиг байдаг ч билүү нэг сонсож байсан, бас тэр Африкийн Зулу болоод бусад омгийн хэл, Араб, Хятад, Орос гээд бүх үгийг яг байгаагаар нь гээд тод, Манж үсгүүдийг бүгдийг нь Монгол гарын стандарт байрлалд оруулна гэвэл зөв үү?
Тод үсгийн байрлал, Манж үсгийн байрлал, кирилл үсгийн гээд Монгол гээд сонгоод дотор нь тусдаа sub layout байх нь зөв гэж бодох юм?
Тэгээд ер нь бол Монгол бичгийн хувьд ч Төвд үсгийн дуудлагыг Лх гэж бичээд Лхагва гэж кириллээр уншдаг шиг үсэг холбон тусгай дууддаг байлгаж болохгүй юу? Тэгээд ч ийм өвөрмөц дуудлагатай цөөхөн үг хүний нэрэнд л байдгаас одоо Төвд үг тийм ч их хэрэгцээтэй биш болсон байх? Яадаг юм бол?
Тэр кирилл галиглаж бичээд шууд Монголоор гаргах IME энэ тэр гэж хүмүүс яриад байгаатай би ч бас огт санаа нийлэхгүй байгаа. Аав гэж бичихээр дэлгэц дээр нь абу гэж гарна гээд байгаа. Тэр бол их буруу гэж бодож байна. Гацан саги нарын бодол дээр +1 санал өглөө.
@Эрдэнэчимэг эгчээ
ReplyDeleteВена, вольтметр, лхагва, лхаарамба г.м ер нь гадаад үгсийг бүгдийг нь бичдэг болно гэвэл хар мянган үсэг хэрэгтэй болох биш үү?
Ханз шиг хар мянган үсэг монгол бичигт минь байхгүй болохоор болохгүй дээ. Ердөө л Юникодод орсон монгол хэлээрээ ярьж болох бүх зүйлийг бичгээр бичих боломжтой шүү дээ.
Тод, Манж үсгүүдийг бүгдийг нь Монгол гарын стандарт байрлалд оруулна гэвэл зөв үү?
Энэ буруу. Дээр миний бичсэнийг дахиад нэг хардаа.
Тод үсгийн байрлал, Манж үсгийн байрлал, кирилл үсгийн гээд Монгол гээд сонгоод дотор нь тусдаа sub layout байх нь зөв гэж бодох юм?
Хэлний стандарт, бичгийн стандарт гэж хоёр өөр ойлголт байх тул түүнийг баримтлахаар хийвэл миний бодлоор SUB буюу ДЭД гэсэн хэлбэрээр харуулах шаардлага гарахгүй ч юм шиг санагдаж байгаа юм. Харин "улсын код" MN хэрэглэх үед ямар хэл бичгээр бичих гэж байвал наад асуудал чинь гарах юм шиг ээ,
@Гацан
ReplyDelete1. (Монгол бичгийн текст сан бүрдүүлэх талаар)
Галиглан бичихийг тэгэж их улайран буруутгаад байгаа үндэслэлийг тань ойлгож байна л даа.
Тэгэхлээр ингэж бодъё. Надад гар дээр маань Монгол бичгийн текст бүхий цаасан ном байлаа гэж бодъё. Тэдгээрийг энэхүү компьютерт оруулахын тулд ямар гарын байрлалаар шивж, ямар стандартаар бэлтгэж гарын байрлал бэлтгэх ажилд хэрэглэх вэ? Монгол бичгийн гарын байрлал маань хараахан бэлэн болоогүй учраас одоо яаж ийж байгаад ямар ч хамаагүй (эсвэл туршилтын) Монгол бичгийн гарын байрлалаар шивж оруулаад дадчихлаа гэж бодоход сүүлд нь шинээр батлагдах гарын байрлалд дасах гэж "бөөн юм" болох байгаа гэж төвөгшөөгөөд байгаа юм л даа. Тийм учраас латин юм уу кирил үсгээр галиглаж бичээд тэр галигийг нь Монгол бичиг рүү хөрвүүлж текстийн сан бүрдүүлэх тал дээр юу гэж бодож байна?
Галиглах гэдгийг ингэхэд яаж ойлгоод байгаа вэ? Би уул нь "ман-у абу" гэх мэтээр галиглана гэж ойлгоод байгаа, гэтэл Хүүгийн сүүлийн сэтгэгдэлээс болоод жаахан эргэлзчихлээ. "аав" гэж бичээд "абу" гэж гаргана гэвэл галиглах биш хөрвүүлэх, орчуулах талын юм болчих биш үү?
2. (Дворак, Колемак)
Энэ тал дээр ёстой амныхаа зоргоор бурчихсандаа буруу хүлээж байна :)
Эрхэм Мөнхбаатараа, товч дарахаар монгол үсэг буулгадаг хоёр гурван арга байна. Стандарт болтол нь хэрэглэхгүй гэж бодоод латин юм уу кирилээр галиглаж бичээд байг. Гэтэл стандарт болох хугацаа нь хоёр гурван жил болвол яах вэ? Та хамгийн гол нь монгол бичгээрээ бичихгүй байна ш дээ? Кирил юмуу латинаар бичээд байгаа юм биш үү? Би бол стандарт болоогүй ч өөртөө тааруулаад гарын хуваарь бүтээж тэрүүгээрээ монгол үсэг зоосон нь латин кириллээр галиглаж бичихээс хамаагүй төвөг багатай гэж бодож байна. Дурын гарын хуваарь бүтээхэд хагас цаг л орох байх. Харин өөр үсгээр бичсэн галиглалтаа монгол бичиг болгох нь жаахан удах байх шүү. Ер нь бол нэг зорилготой хоёр өөр зам. Би товч бөгөөд хүсэлд ойрхоноо л авсан. Улайран буруутгахгүй л дээ :) Буруу замаар будаа тээвэл буцахдаа яадаг бил ээ хө? :)
ReplyDeleteЭнд ийм сайхан хэлэлцүүлэг яваад байгааг сая л олж харлаа. Бүгдэд нь баяр хүргэж байна. Монгол бичгээрээ хувьдаа бичсээр ирсэн надад хэрэглэгчийн хувьд (би программист биш болохоор тэр талаас нь хэлэх юм алга) хэлэх хэдэн зүйл байна.
ReplyDelete1-д надад монгол бичгээр ямар ч саадгүй энгийн хялбар бичих зүйл, программ ч гэхиймүү, хэрэгтэй байна. Яг л англи, кириллээр саадгүй зүгээр л бичдэг шиг. Уул нь монгол олон үсэг, байрлал нэтээр байна аа. Даанч нэгдсэн стандарт байхгүй болохоор нэгийг нь сурлаа гэхэд цаашид нөгөөг нь авахаар бол яана гэж бодоод хойрголсоор 10-аад жил болчихлоо.
2-т нанхиад үсэг бичдэг гээд хэд гурван үсэг оруулахгүй гээд байх шиг байна, зарим нь. Тийм юм байж болохгүй гэж бодож байна. Миний бодлоор яг одоо монгол хүн (ар нь ч бай өвөр нь ч бай) монгол бичигт ямар дүрс хэрэглэж байна бүгдийг нь оруулах хэрэгтэй. Нэгдсэн зүйл гаргачихвал ар монгол нь ч, өвөр монгол нь ч адилхан хэрэглээд яваад байж болохоор. Ялангуяа өвөр монголчууд монгол бичгээрээ нанхиад үгийг тэмдэглэх маш сайн системтэй. Миний сайн мэдэхээр орос, англи хоёр ч бас нанхиад үгийг тэмдэглэх өөрийн гэсэн системтэй. "Лх" үсгийг (бодвол л-ийн ардах х-г хэлсэн бололтой) зөвхөн төвд үгэнд ашигладаг гэж нэг нь маш буруу ярьж байна. Л-ийн ардах х-г англи хэлэнд өргөн хэрэглэдэг юм шүү. Оросууд англи хэлний х-г тэмдэглэж чадахгүй Хавана гэхийг Гавана, Хаити гэхийг Гаити, Хонконг гэхийг Гонконг гэх мэтээр буруу тэмдэглэдэг. Харин манай монгол бичиг яг тэр дуудлагаар нь зөв тэмдэглэдэг юм шүү.
"Вена, вольтметр, лхагва, лхаарамба г.м ер нь гадаад үгсийг бүгдийг нь бичдэг болно гэвэл хар мянган үсэг хэрэгтэй болох биш үү?" гэсэн асуулт маш тэнэг асуулт байна. Монгол бичиг мэддэггүй хүн байна. Одоо хэрэглэгдэж байгаа монгол бичгийн үсгээр ь,ъ,ы-ээс бүгдийг нь тэмдэглэнэ. Гэсэн ч орос хэлний ь,ъ,ы үсэг орсон үгсийг англичууд өөрийнхөө байгаа үсгэндээ тохируулаад буулгаад яваад байж болоод байншдээ. Монгол бичигт ч мөн адил ингээд яваад байж болншдэ.
3-т олон янзын саб, дэд гэх мэтийн юм огт хэрэггүй ээ. Монгол бичиг ямар энэ бүдүүлэг хятад ханз шиг бичиг биш. Цэвэр авиа тэмдэглэдэг бичиг учраас кирилл, орос бичиг шиг энгийн хялбар байдлаар хийж болно гэдэгт би бүрэн итгэж байна.
Хэрэглэгчийн хувьд ийм хэдэн зүйл л хүссээр өдийг хүрээд байна. Мань мэт нь комп дээрээ монгол бичгээрээ саадгүй юмаа хийгээд яваад баймаар байна шүү дээ.
Сайн байна уу хүндэт Аниа минь ээ:
ReplyDeleteОлон жил эх бичгээрээ бичиж хэрэглэсэн хүн зөв харж сайн хатгаж байгаад баяртай байна. Ингээд таны заасан гурван зүйлд хариу өгье:
1. Анхандаа би стандарт гэж ерөөсөө бодоогүй. Одоогоор сонгомол болгох гэж зүлгэж сууна. Хэрэв үнэхээр хэрэгтэй, зөв гэж үзэх юм бол хэлэлцэж байгаад стандарт болгохыг бодсон нь дээр юм байна гэсэн дүгнэлтэнд хүрлээ. Энэ тал дээр түлхүү анхаарнаа.
2. Нанхиад үг тэмдэглэхэд ордог үсэгнүүдийг хасахад гэмгүй гэж анх бодож байснаас хойш даруй хэдэн сар өнгөрсөн байна. Ухаант хүмүүсийн зөвлөгөөг чагнаад байхад зөвхөн ар өвөр гэлтгүй дэлхий даяар буй монгол зүрхтэнгүүдэд ойлгомжтой байлгахын тулд арай өргөн харах нь зүйтэй юм байна гэж боддог болсон. Иймд ямар нэгэн үсэг хасна гэсэн асуудал хөндөгдөхгүй болох байх аа. Харин миний зүгээс гадаад үгийг хэрхэн зөв тэмдэглэдэг тухай мэдлэгээ зузааруулах л үлдэж байх шиг байна.
3. Энд таны саналтай нийлж байна.
Хэрэглэгч хүний зүгээс ийм санал зөвлөгөө бол надад тун чухал байлаа. Үүний далимдуулаад танаас асуух бас хоёр зүйл байна:
1. Өдий хүртэл та ямар гарын хуваарилалт хэрэглэж ирэв?
2. Товчнуудын байрлал дээр танд бууж ирсэн бодол байна уу? ( Жишээ нь энэ товчны байрлал зохиогүй байна гэх ч юмуу )
Хариулт бичсэнд тун их баярлалаа. Нэг зүйл хэлэхэд би аниа нь биш агаа нь байна аа. :) Эрэгтэй хүн гэсэн үг л дээ. Таны асуултын хариулт:
ReplyDelete1. Одоо өргөн хэрэглэгдээд байгаа, тухайлбал хүмүүн бичиг сонин гэх мэт, нэг тайвань хүний зохиосон байрлалаар явж байгаа. Гэхдээ учиргүй айхтар хурдан бичиж мэргэшээгүй. Нэг их таалагдахгүй байгаа юм. Дээр нь бас бичих гэхээр заавал хүснэгт үүсгээд тэгээд бичгийн байрлалыг босоо болгох гээд л дэндүү яршигтай. Тэгээд опен офис гэж нэг юм гарсан байна лээ. Тэрийг нь татаж аваад хэрэглэх гэхээр бас жоохон гажаад нэг л төвөгтэй. Тэгээд болохгүй болохоор нь uninstall хийчихсэн. Олон янзын тохируулга хийдэггүй, бид шинэ комп аваад л кириллээ суулгаад л шууд бичдэг шиг яг тийм л юм хэрэгтэй байгаа юм. Нэг нэгдсэн, цаашид улс даяараа мөрдөөд явах тийм зүйл гарахыг хүлээсээр л байна.
2. Товчнуудын байрлалын талаар нэг их бодож байсангүй. Нэгэнт бичээд сурчихвал хамаагүй л гэж бодох юм. Тэр QWERTA гэдгийг төгс биш гээд нэг нь бичсэн байсан. Миний хувьд нэгэнт 10 хуруугаараа хурдан бичээд сурчихсан болохоор ямар ч хүндрэл байдаггүй. Кирилл ч мөн адил.
Ийм л байна даа.
Anonymous ийг би амихандаа ижил дуудлагаар Аниа болгож байгаа царай нь тэр. Монголд учиргүй нанхиад болон гуулин кинонуудыг дуурайж "ах" гэсэн хэллэгийн эсрэг бичиж байсан чинь саяхан дуулах нь ээ дэлгүүрт эгчмэд хүнийг Аниа гэж дуудаж байгаа сонсогдсон хэхэ. Одоо амарчлаад шууд Амараа гээд явчихдаг ч юм бил үү гэж бодож сууна :)
ReplyDelete1. Хэрэглэхэд амарчилсан байлгахгүй бол хэрэглэхгүй гэдэг нь үнэн учраас тэр тал дээр анхаарлаа хандуулах болноо. Стандарчлах асуудал бас тийм амар шуудрахгүй л байх гэж бас бодогдож байна. Тэр тал дээр энд бичээд байгаа Эрдэнэчимэг эгч их юм хэлж өгөх байх. Бэлэн болсон үед ам хэлийг нь чангаана даа гэж бодож суув.
2. Нэгэнт бичээд сурчихсан байхад хамаагүй гэж би анх бодож байсан боловч QWERTY гарын байрлал дээр гурван зүйл дээр дутуу шинж бий. Тэр нь хурд, зөв үсэг дарах оновч, гарын хурууны эрүүл хөдөлгөөн. Ялангуяа удаан бичдэг хүмүүсд энэ гурван шинж чанар илт мэдэгдэнэ. Гарын үеэр өвдөх, ядрах үед алдаатай бичих нь олшрох, хурд удаашрах гэх мэт.
За юутай ч бичдэг үсэгтэй, бичигддэг талбартай болох гэж хэдэн андууд зүтгэцгээж л байна. Удахгүй сайхан цаг ирэх байх аа.
Тийм л байна даа хө :)
Угаасаа манай монголчууд эгч хүнээ аниа гэж авгайлдаг юм аа. Ялангуяа Архангайнхан.
ReplyDeleteТа бүхний ажилд амжилт хүсье. Хүлээсээр л байх болно.
Харин нэг зүйл хэлье. Өвөрмонголчууд монгол бичгээ яаж оруулаад байна аа. Зурагт, вэб, ворд гээд бүх л юман дээр зүв зүгээр оруулаад хэрэглээд яваад байх юм. Тэднээс туршлага судалж болдоггүй юм болов уу?
This comment has been removed by the author.
ReplyDeleteӨвөр монголд хэрэглэгдэж байгаа програмаар бичсэн текстийг жишээ нь дэлхийн аль нэгэн өнцөгт уншина гэвэл уг бичсэн фонтыг нь суулгахаас нааш харуулахгүй. Энэ нь монголд хэсэг хэрэглэгдэж байсан (зарим газар хэрэглэж байж магадгүй) МонАриал бил үү эсвэл АриалМон гэсэн Оргил тех-н гаргасан фонт болон гарын драйвертай яг адилхан. Эд ямар ч стандартад ороогүй зүйлс учраас хаа нэгэн газар үзэх, бичнэ гэхээр зөвхөн тэр фонт болон драйвер суулгаж байж харуулагдаж байгаа юм.
ReplyDeleteХарин монголд хэрэв юникод стандартад зохицсон үсэг хэрэглээд ирэх юм бол дэлхийн хаана ч уншиж бичиж болох бөгөөд өвөр монголд ч түүнийг зовлонгүй унших боловч бичихдээ хэрэв тэд нар өөрсдийнхөө хэрэглэдгийг хэрэглэх юм бол бусад нь түүнийг нь уншиж чадахгүй. Энэ нь нэг ёсондоо бид нарт хэсэг МонАриал билүү АриалМон-оос шууд стандарт Ариал уруу шилжих үзэгдэлтэй адилхан юм. Гэхдээ хувиргуур бичих ч тэд нарт хурууны үзүүрийн ажил л даа. Ямартаа ч бид нар шууд өвөр монголд хэрэглэгдэж байгаа системийг ашиглаж болох боловч ашиггүй. Тэрний оронд дэлхий даяар холбогдож болох системд өөрсдийнхөө бичгийг дэмжүүлэх гэж зүтгэсэн нь дээр. Өвөр монголчуудад ч гэсэн шууд стандарт арга руу зүтгэх шаардлага байхгүй. Бэлэн болонгуут хувиргуураар өмнөх бичгээ хувиргаад л зэрэгцээд явчихна. Өдий болтол стандарт руу цэвэр оруулж чадаагүй нь нэгд бидний цөөхнийх, хоёрт бидний хэт кирил латиндаа автсаных л байх (гуравт залхуу гэчихвэл дэмий ч юмуу хэхэ). Үүнийг уул нь улсын толгой түвшинд эх хэл, соёл, үндэстний төлөө харж шийдэх ёстой гэж мунхаг би боддог. Гэтэл дээгүүр мөнгө цагаан нүд улаан болсон барамнууд л байна :(. Энд л хэдэн нөхдүүд ядаж монгол бичгээрээ тэрлэдэг болъё гэсэн гэнэхэн мөрөөдлөөр гараагаа эхэлцгээсэн хүмүүс байлаа. Илүү чадалтай мэдлэгтэй хүмүүс байвал биднээс ч хурдан биелүүлэхээр байх. Бүгд л ажил амьдралынхаа зав чөлөөгөөр оролдож байгаа болохоор явц мэдээж удаан ч урагштай л байна. Санаж явбал бүтнэ гэдэг байх аа :)
This comment has been removed by the author.
ReplyDeleteThis comment has been removed by the author.
ReplyDeleteThis comment has been removed by the author.
ReplyDeleteThis comment has been removed by the author.
ReplyDelete@Нэрээ нууцалсан хүнд: ХП ээс хойших Виндөүс дээр Монгол бичгээр бичиж болдог болсон. Монбайти гээд фонт байгаа түүнийг ашиглаад шууд биччихнэ. Монголчуудын хийсэн ВиртНөүт гээд яаг Монгол бичигт зориулсан Виндөүс дээр ажилдаг программ бас бий. http://dusal.blogmn.net/21237/mongol-bichgeer-bichdeg-vertnote-program.html#2009-3-12 руу орж хараарай.
ReplyDelete@tugstugi энэ программыг бараг анх гараад асуулт.нэт дээр байхад нь олж авч хэрэглэх гэж үзэж байсаан. Хэд хэдэн дутагдал байсан. Тухайлбал хүснэгт үүсгэж болохгүй байсан. Монгол бичгээр бичнэ гэхээр дан ганц хэдэн үлгэр тууж бичихгүй ш дээ. Яг л энэ кириллээр бичдэг шиг хүснэгтээ ч үүсгээд, textbox ч үүсгээд, яг л адилхан бүгдийг хийдэг болмоор байгаа юм. Бас дан ганц note ч биш, ворд, эксел, пауэрпойнт гээд кириллээр хаана бичээд тэр болгонд л бичдэг болвол их зүгээр байгаа юм. Даанч одоохондоо мөрөөдөл байна дөө.
ReplyDelete@гацан Миний бодлоор өвөрмонголчуудынхыг голж суухын оронд шууд л дэвшилттэй талыг нь шууд л хуулбарлаж аваад стандарт болгоод тэр unicode ч гэнэ үү тэр юманд нь дэмжүүлж болдоггүй юм болов уу? Өвөрмонголын телевизээр харж байхад ворд дээр ч тэр, хүснэгт үүсгээд л шууд хийгээд байх юм, бас лав пауэрпойнт дээр хийчихсэн харагдаад байх юм. Ядаж тэр бичгийг нь боловсруулсан өвөрмонгол программистуудад санал тавиад хамтрах боломж байдаггүй л байх даа. Эсвэл би дэндүү хийсвэр боломжгүй зүйл яриад байна уу?
Сайн байна уу?
ReplyDeleteБи Anonymous -ийн адил РС -ийн сайн мэдлэггүй хэрэглэгч хүн л дээ. Тэгэхдээ Монгол бичгээр сүүийн гурван жил РС дээр бичиж байна. Тэгээд надад хэдэн санал байна.
1. Шинэ гарын байрлал гаргана гэдэг зөв байх аа. Тэгэхгүй бол анлиар ч юм уу, кириллээр бичиж байгаа юм шиг санагдна. Монгол бичиг биеэ даасан хэнээс ямар нэг юм авах хэрэггүй байх. Кирилл гарын байрлалын хувьд тийм ч зөв шийдэлтэй биш. Миний бодлоор дор хаяж "а" -ийнхыг "ө" -тэй, "э" -гийнхийг "ж" -гийнхтэй солимоор санагддаг. Мөн виндөвсийн хувьд дагавар бичих, мөн үгийн адагт дандаа сүүл "а" гарч ирдэг. Гэтэл үйл үг, бас уламжлалт үг л сүүл агаар төгсдөг. Гэтэл энэ бүхэнд дандаа shift товчтой хослуулж дарах шаардлага гардаг нь хүндрэлтэй. Өвөр Монголын Болзоогийн бичих арганд үгийн адгийн "а" -г орхицоор гарч ирдэг нь таалагдсан.
2. ӨвөрМонголын программуудын гарын байрлалаас хурдан бичихэд хялбар нь миний бодлоор болзоогийнх. Гэхдээ "q" үсгээр "ц" үсгийн тэмдэглэсэн бас л бичихэд тохиромжтой биш санагдсан.
3. Миний бодлоор /ямар нэгэн байдлаар туршиж үзээгүй/ эгшгүүдийг Комын гаран дээрх анхны байрлалд байлгавал ямар вэ? гэж бодогддог.
4.Санаа зориг нэгтэй байгаа хүмүүс уулзаж ярилцаж төлөвлөгөө гаргаад, программ мэдэхгүй хэсэг нь бичиг цаасны ажлаар төр засгийн түшээдийн хаалгыг зөвөөвөл ямар вэ?
Эрхэм Ванчиг таны бичсэн зүйлд анхааралдаа авах зүйлс байна. Ялангуяа бичиж байгаа хүний ийм үгс надад их хэрэгтэй байлаа. Эхний хоёр асуудлыг бодноо. Харин гурав дахид заасан Комын гар гэдгээ тодоруулж өгнө үү? Мөн дөрөвдүгээр асуудлыг энэ бүх асуудал шийдэгдсэний дараа хэлэх юмтай, үзүүлэх зүйлтэй болсны дараа хийх алхам болов уу гэж бодож байв. Танд дахин баярлалаа.
ReplyDeleteСайн байна уу?
ReplyDeleteБас нэг зүйл санаад орж байна. Bold, Italic хоёр дээр монгол бичиг маань их муухай харагдах юм аа. Италик болгохоор бичмэллэрхүү тигээр гарч ирээд, Болдоор нь болохоор хулсан үзэгний тигэрхүү гарч ирдэг бол гэсэн бодол их дээрээс төрж байгаа юм аа.
Та бүхний дэмжигч
Сайн байна уу?
ReplyDeleteТанаас захиа хүлээж авсандаа их баяртай байна.
Гарны байрлалын хувьд би таны үндсэн санаагаа бичсэн хэсгийг хараагүйгээр баахан юм чалчиснаа мэдээд санаа их зовлоо. Уучлаарай.
Таны хийж буй зүйлд үнэхээр сэтгэл хангалуун байгаа. Хэзээ бэлэн болох бол гэж тэсэн ядан хүлээж сууна аа.
Мөн жаахан юм шивээд сууж байсан чинь Виндөвс 7 -ийн "и" үсгийг жаахан гоочилмоор болоод.
1. Заавал "и" товчийг хоёр дарж бичихгүйгээр хийж болоогүй юм болов уу гэж бодоод. Өвөрмонголын болзоогийнх дээр "и" дарангуут хоёр шилбэ гарч ирдэг. Хэрэв урд нь и,ө-ү, орсон бол тэдгээр үсэгний шилбэтэй нийлээд хоёр болж, өөрийнхөө нэг шилбийг гээгээд байгаа харагдсан. харин ганц шилбэ бичих болбол нөгөө тусгай товчуудаа ч юм уу эсвэл shift -тэй хослуулаад дарж болдог болговол арай илүү хурдан бичихэд дөхөм болох болов уу гэж бодох юм.
2. Галзуу хүмүүсийн өдрийн тэмдэглэл дээр сэтгэгдэл үлдээсэн тэр Italic, bold -ийн тухай асуудал. Үнэхээр муухай харагдаж байна билээ.
3. Виндөвс 7 дээр монгол бичгээр "tayin" гэх юм уу үгийн дунд орсон "я" араас "и" бичихэд хоёулаа шилбэ болж гарч ирээд байна билээ. Тусгай товчуудыг дараад ч тус алга. Монгол хэлэнд тийм үг байдаггүй байж болох л доо гэх дээ энэ алдаа байж магадгүй гэж санаад бичиж сууна. ᠲᠠᠶᠢᠨ
4. Бичиг гэж бичихэд "би" -гийн ард "~" дараад "чиг" ᠪᠢ᠍ᠴᠢᠭ гэх юм уу эсвэл "бичиг" ᠪᠢᠴᠢᠭ гэж бичээд дараа нь shift+" дарж бичдэг бас алдаа байж магадгүй юм. Энэ бас л хурдан бичихэд их саад болж байх шиг санагдах юм.
5. Бас интернетэд бичихэд Виндөвсийн Mongolian baiti арай жижигхэн бичиснээ уншихад хүндрэлтэй байх юм.
6. Энэ цэвэр танин мэдэхүйн зорилготой асуулт шүү. Юни код тиг хийхэд хэр хэцүү бол. Болдог бол Бичмэл, Орчин үеийн хэвлэлийн, хулсан үзэгний, эвхмэл гэсэн тигүүдтэй болвол юм хийхэд сайхан болохоор санагддаг.
Баахан юм бичиж байгаад уучлаарай. Хэрэв танд монгол гарын байрлалыг хийхэд өөр номон дээр хийх судалгаа байгаа бол би тусалж болно. Надад өвөрмонголд хэвлэгдсэн нэлээдгүй монгол бичиг дээрх ном байгаа. Бүр манайхны хэл найруулгаар хийсэн ч ном бий.
Та бүхний ажлыг байнга дэмжигч,
Хүндэт Ванчиг танаа:
ReplyDeleteМаш хэрэгтэй санал болон хүсэлтүүд байна. Хариулахыг хичээе.
Нэг, Гурав, Дөрөвдүгээр асуудлыг энд буй журмын нөхдүүд-тэй хэлэлцэх хэрэгтэй юм байна.
Хоёр, Тав, Зургаадугаар асуудалд харин жаахан дэлгэрэнгүй хариулт өгч чадах юм шиг байна. Юникод тиг бүтээж болно. Одоохондоо олонд дэлгэхэд бэлэн болоогүй байгаа боловч юникод тиг хийж байгааг танд дуулгахад баяртай байна. Энэ нь зөвхөн нэг тиг бүтээх биш, тиг бүтээдэг амархан систем бэлдэж байгаа юм. Ингэснээр бараг вэб дээр хүмүүс тиг бүтээж болдог болохыг зорьж байгаа билээ. Эхний ээлжинд энд байгаа тигийн зургийг ашиглаж бүтээж байгаа. Бэлэн болохоороо энд бас мэдэгдэх болноо.
italic, bold, normal гэсэн төрлүүдээр тигийг хувиргахын тулд тус бүрд нь таарсан хэлбэртэй тиг зурсан байх хэрэгтэй болж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл гурван ширхэг тиг бэлдэнэ гэсэн үг. Ийм учраас өмнө тайлбарласан систем хийвэл хүмүүс илүү хурдан хийх болов уу гэж найдсан юмаа. Гол хүндрэл нь зурах хүнд л байгаа юм. Одоогийн байдлаар бэлдсэн систем маань үндсэн зурлагуудыг нь л зурчихвал үлдсэн бүх дүрсийг нь тэр зурлаганаас эвлүүлж босгодогоор хийсэн юм. Ингээд бодохоор одоо бэлдсэн тиг маань ахиад italic, bold хоёрт зориулж дахин зурах хэрэгтэй болж байгаа юм. Зураад л байхаас :)
Таны туслалцаа үзүүлэх саналыг тань дуртайяа хүлээж авъя.
Дээр дурдсан андуудын зорилго бол монгол бичгээ зөв дүрсэлдэг тиг бэлдэхэд оршиж байгаа юм. Тэр хуудсанд та хэрэв бүртгүүлж орвол доторх үйл ажиллагааг нь харж санал хүсэлтээ мөн илрэхийлж болно. Тантай тэнд тааралдана гэж найдая :)