С ба Unix-ийн Yнэн түүх

Би анх энэ нийтлэлийг програмчлалын франц хэл дээрх сэтгүүлээс Pascal-н дурсгалд зориулж бичсэнийг уншиж байлаа. Сэтгүүлээс уг нийтлэлийг "from a US BBS" хэмээн тэмдэглэсэн байсан. Интернэтээс олох гэж нэлээн махран зүтгэсний хүчээр олж авсанаа мартахгүй гэж өөрийнхөө хуудсан дээр хадаж, жинхэнэ Yнэнийг ирээдүй үед хадгалж байхаар шийдлээ.

С ба Unix ийн үнэн түүх

Ken Thompson, Dennis Ritchie болон Brian Kernighan нарын зарласан Unix үйлдлийн систем болон C програмын хэл нь тухайн үедээ компьютер хэрэглэдэг үйлдвэр байгууллагуудыг цочоон гайхуулж, эдүгээ одоо болтол 20 гаран жил өнгөрчээ. Саяхны UnixWorld Development чуулган дээр Thompson дараах зүйлийг дэлгэж ярьсан юм:

1969 онд GE/Honeywell/AT&T Multics гэсэн төслөө AT&T дөнгөж дуусгаад байлаа. Brian бид хоёр Профессор Niklaus Wirth-н зохисон Pascal хэлний анхдагч хувилбарыг бүтээхэд туслахаар Швейцар улс дахь ETH лабораторд нь ажиллаж эхэлж байсан үе. Dennis тэр үед Tolkien-ий 'Lord of the Rings' хэмээх гурван ботийг элэглэж хошигносон 'Bored of the Rings' номыг дөнгөж дуусгасан байлаа. Ингээд зүгээр л зугаа болгож Multics систем болон Pascal хэлийг хошигносон юм бүтээхээр шийдэв. Dennis бид хоёр үйлдлийн систем орчныг нь хариуцаж авав. Бид хоёр Multics системийг судлаад хэрэглэгчийн уур уцаарыг дэд хэмжээнд тулгаж болохуйц төвөгтэй нууцлаг шинэ үйлдлийн систем бүтээж Multics нэрийг элэглэн Unix гэж нэрлэв. Туршин хэрэглэх сонирхолтой хүмүүсд цөөн хэдэн тушаал бэлдэж өгөөд үүнийгээ та нарыг удаан урт бичихээс чинь чөлөөлж байгаа юм хэмээн тайлбарладаг байв.

Дараа нь Dennis Brian хоёр Pascal-н нэлээн муу эвдэрхий хувилбарыг бэлдээд 'A' гэж нэр өглөө. 'A' хэл Pascal-тай нэлээн төстэй байлаа. Тухайн үедээ Pascal хэлний санах ой руу шууд ханддаг ( Wirth сүүлд нь энэ чанарыг нь хассан ) шинж чанарыг нь 'A' хэлний гол цөм ухагдахуун болгосон байсан. Үнэхээр аюултай муухай бүтэц бүтээх аргаа нууж 'pointer' хэмээх цэвэрхэн нэр томъёог бүтээж оруулсан хүн бол Dennis байв.

Ямар ч стандартад нийцэхгүй I/O оролт гаралтын журам гаргасан Brian-ыг бараг шагнахаар байв. Ингэснээр хэн нэгэн хэрэв төхөөрөмжөө солих тохиолдолд үйлдлийн системтэйгээ зохицуулахын тулд ердийн худалдаанд байдаг програмын бараг 50 хувийг нь шинээр кодлох ёстой болгосон юм. Ингэж I/O ийг нь үгүй болгосноо тухайн системийн шинж чанар болгож зарлахыг Brian сэдсэн бөгөөд энэ нь уг програмын хэлийг "truly portable" буюу ямар ч төхөөрөмж дээр ажилладаг хэмээн сурталчлахад хэрэгддэг болов. Өөр хүмүүс А хэлээр бүр жинхэнэ програм бичээд байгааг бид мэдэнгүүтээ функцийн аргументийн төрлийг шалгадаг (type-checking) нэн шаардлагатай байсан боломжийг хасаж хаяв. Сүүлд нь бид өөрсдөө "casting" гэж нэрлэдэг байсан тэмдэглэл шинээр нэмээд, энэ нь програм бичигч хүнд integer тоог 50kb хэмжээтэй хэрэглэгчид зориулсан зай мэт хандаж болдог болгов. Дараа нь зарим програм бичигч хүмүүс pointer ашиглахгүй програм бичээд байгааг бид мэдэнгүүтээ функц рүү энгийн дамжуулалт хийдэг байсан бүтцийг алга болгож энгийн програм бичихээр байсан ч pointer хэрэглэдэг болголоо. Энэ хэлээ бид зардаг байлаа. Хэлний үр бүтээмжийг сайжруулагч хэмээсэн янз бүрийн шинж чанаруудыг ч бас зардаг байлаа. Энэ замаар бидний хагас хугас хэл B, BCPL хэмээн нэрлэгдэж өөрчлөгдсөөр төгсгөлд нь С болсон юм. Ингэж нэрлэж өөрчлөх явцыг бид дараах бичлэгийг цэвэрхэн хөрвүүлж компайлдсан үед л зогсоосон:

for (;P("\n"),R-;P("|"))for(e=3DC;e-;P("_"+(*u++/8)%2))P("|"+(*u/4)%2);

Нэг удаа бид энэ хэлээрээ тохуу хийж Зөвлөлт улсын компьютерийн хөгжлийг 20, бүр түүнээс ч олон жилээр ухраахаар тэдэнд зарж байлаа.

Харамсалтай нь AT&T болон америкийн бусад корпорациуд Unix болон С хэлийг хэрэглэж эхлэв. Бид энэ тухай амаа хамхихаар шийдэж энэ бүх явцыг түр зуурынх болно тооцсон. Гэтэл үнэн хэрэгтээ 1960 аад оны элэглэж бүтээсэн технологиор хэрэглэж болохоор програм бичиж чаддаг хангалттай мэргэжлийн хүмүүсийг америкийн компаниуд 20 гаран жилд бүтээдэг болов. Ердийн Unix систем дээр C програм бичиж байгаа програмист хүмүүсийн шаргуу бууж өгөхгүй байгаа чанар биднийг гайхшруулж байлаа. Үнэнийг хэлэхэд Brian, Dennis бид хэд энэ үйлдлийн систем дээр хэзээ ч албан ёсны програм бичих оролдлого хийгээгүй.

Бидний олон жилийн өмнө хайш яайш хийсэн зүйлээс үүдсэн эмх замбараагүй байдал, гутрал эсвэл гайхалтай төслүүдийг хараад бид буруутайгаа мэдэрдэг байлаа.

Dennis Ritchie нэг удаа: "Bjarne Stroustrup бидний онигоог мэдсэн нь үнэхээр балиар юм болов (тэр үед дөнгөж AIDA үүсэж байх үе ). Цаадах чинь бүр өнөөх хошигнолыг цаашлуулаад Smalltalk бүтээчихлээ. Тэгээд хэн ч инээхгүй байхыг хараад их гайхаж байсан, яг бид нар шиг. Тэгэхээр нь цаадах чинь бүр multiple inheritance, virtual base classes мөн сүүлд нь templates хүртэл нэмчихсэн. Ерөөсөө хэн ч хэрэглэхээргүй болгох гэж. Одоо тэгээд бидэнд 100.000 мөртэй кодыг секундын дотор хөрвүүлчихдэг компайлер байгаа мөртлөө Hello World гэсэн үг гаргахын тулд header файлуудыг нь 25 минутын турш боловсруулж байна" гэж билээ.

Thompson-ы энэ Yнэнийг илчилсэн ярианы дараа гол гол Unix болон С хэл борлуулж түгээдэг байгууллагууд AT&T, Microsoft, Hewlett-Packard, GTE, NCR мөн DEC тэр үед ямар нэгэн тайлбар өгөхөөс татгалзсан юм. Харин алдарт Turbo Pascal болон Borland C++ хэмээх обьект хандалтад програмчлалаар тэргүүлэх байранд явдаг бүтээгдэхүүн зарагч Borland International байгууллага энэ бүхнийг нэлээн хэдэн жил сэжиглэж байсан хэмээн мэдэгдсэн. Үнэнийг хэлэхэд Windows дээр ажилладаг Quattro Pro програм анх C++ дээр бичигдсэн байлаа. Тэр үед хөгжүүлэгч байсан Phippe Kahn: "Хоёр жил хагас програмчилж, маш олон програмистууд burn-out болж мэдрэлтэх үед бид бүх юмаа Turbo Pascal дээр шинээр бичээд гуравхан сарын дотор дуусгаж байлаа. Turbo Pascal тэр үед бидний аминд орсон гэдгийг шударгаар хэлэх нь зүйтэй" гэж хэлж байсан. Бас Borland ийн хэвлэлийн төлөөлөгч нь Pascal бүтээгдэхүүнээ цаашид илүү сайжруулан хөгжүүлж C/C++ бүтээгдэхүүндээ хагас анхаарлаа хандуулах болно гэж мэдээлсэн.

Харин Pascal, Modula2 мөн Oberon гэх мэт хэлний эцэг болох ETH институтын профессор Wirth "P.T. Barnum-ын зөв байсан" гэсэн нууцлаг өгүүлбэрээс өөр ямар ч тайлбар тавиагүй билээ.

Эх хувилбарыг нь эндээс уншаарай.

Хэрвээ програмын хэлнүүд зэвсэг байсан бол

C хэл бол M1 Garand стандарт винтов. Хуучирсан ч найдвартай

C++ хэл бол хэд хэдэн нунчакнууд. Эргэлдүүлэн хэрэглэх нь сэтгэл хөдөлгөхөөр хүчтэй боловч эзэмшиж гарштлаа нэлээн өөрийгөө цохиж гэмтээх болно. Заримдаа бүр өөр зэвсэг хэрэглэмээр ч санагдах үе гарна

Perl хэл бол бензин дүүргэсэн лонх. Цагтаа ч хэрэгтэй л эд байсан ч одоо цөөхөн хүн хэрэглэх болж дээ

Java хэл бол сумтай бүсээр тоноглосон 240G автомат буу. Заримдаа сумтай бүс нь төгсгөлтэй, заримдаа төгсгөлгүй. Хэрэв төгсгөлтэй бүс таарах юм бол та NullPointerException-тэй тулгарч таны буу дэлбэрч таныг сөнөөх болно.

Scala хэл бол 240G Java -гийн бас нэг хувилбар. Гэхдээ хэрэглэх заавар нь ямар хэлээр бичсэн нь мэдэгдэхгүй хачин дүрсэлж бичсэн байх бөгөөд бараг юу яах гээд байгаа нь бүү мэд.

JavaScript хэл бол бариулгүй сэлэм

Go хэл бол өөртөө зориулж хийсэн "if err!=nil" төрлийн шинээр төрөн гарагсдын буу. Буудах болгондоо та үнэхээр буудсан болов уу гэж шалгах ёстой. Нэг хоосон зайгаар биш дөрвөн хоосон зайтай (tabs) буудна.

Rust бол 3d хэвлэгчээр хэвлэсэн буу. Хэзээ нэгэн цагт ажиллаж магадгүй.

Bash бол аюултай алх. Бүх юмыг хадаас гэж харж нам цохино. Ялангуяа таны хурууг хүртэл.

Python "v2/v3" бол хоёр амтай буу. Нэг дор зөвхөн нэг ам нь л буудна. Нэг амаар нь та төгсгөлгүй буудаж болно.

Ruby хэл бол улаан алмаз чимэглэсэн сэлэм. Их гоё гялалздагаас нь болж хүмүүс голдуу хэрэглэдэг.

РНР хэл бол гуурс. Нэг үзүүрийг нь машины яндан руу чихээд нөгөө үзүүрийг нь цонхоороо оруулж машиндаа суугаад мотороо асааж хэрэглэнэ.

Mathematica хэл бол нам тойргоор эргэлдэж дэлхий рүү чиглэсэн буу. Хэрэв зөв хэрэглэж чадах хүн үүгээр гайхалтай юм хийх боломжтой.

C# хэл бол илжигэн дээр бэхэлсэн хүчтэй лазерийн буу. Илжигнээс нь буулгангуут лазер нь нэг л сайн ажиллаж өгдөггүй.

Prolog хэл бол AI зэвсэг. Та үүнд юу хийхийг хэлэнгүүт энэ шууд бүгдийг гүйцэлдүүлнэ. Гэхдээ нэг өдөр энэ өөрөө терминаторууд бүтээгээд өнгөрсөн рүү илгээж таны ээжийг алах болно.

Lisp хэл бол шөвөг. Янз бүрийн хэлбэртэй. Үүнийг хэрэглэж байгаа хүн бол галзуу бөгөөд аюултай.

Эх сурвалжийг нь эндээс харна уу.

Европчууд яагаад тахианы өндөг хөргөгчинд агуулдаггүй вэ

Английн дэлгүүрт өндөгийг хөргөгчинд байлгадаггүй. Өглөөний цайндаа идэж уух зүйлс лаазалсан ногоо юмуу эсвэл бялуу хийх хуурай хөрөнгө гэх мэт зүйлстэй цуг нэг лангуунаас олддог.

Америк улсад болохоор өндөгийг сүү, бяслаг, тостой хамт хөргөгчинд агуулдаг болохоор намайг гайхахад хүргэсэн юм. Энүүний цаана ямар учир байна вэ? Яагаад бүтэн өдөржин өрөөний дулааны хэмд өндөгийг байлгаад байхад Англи улсад хэн ч санаа зовохгүй байгаа юм бол.

Өндөгийг хадгалах зарчмын энэ ялгаа нь Америк улс ба Англи болон европ улсуудад тахианыхаа фирмээс хэрхэн бэлдсэн арганд нь байдаг болж таарлаа.

Америкийн хөдөө аж ахуйн албанаас гаргасан шаардлагын дагуу дэлгүүрт зарах өндөгийг тусгай зэрэглэлд хамруулж (зэрэглэлтэй өндөг хэмээн нэрлэдэг) салмонэл бактераас сэргийлэхийн тулд эхлээд угааж дараа нь химийн ариутгал бодис шүршдэг.

Харин Англи улсад өндөгийг угаадаггүй бөгөөд харин ч угаах үйлдлийг "салмонэл бактери өндөгний хальснаас дотогш халдахад туслана" гэж боддог бөгөөд үүнийгээ ч Ирланд улсын хүнсний аюулгүй байдлын мэдээлэх хуудсанд бичсэн байдаг. Мөн Америк улсад боловсруулсан өндөгийг Англи улсад зарж болохгүй тухай Forbes сэтгүүлд нийтэлсэн байдаг бөгөөд энэ бүхэн бэлтгэх зарчмынх нь ялгаатай хамаатай юм.

Гэвч яагаад америкт өндөгийг эхлээд угаадаг, бас хөргөгчинд хадгалах ямар учир байна вэ? гэсэн ауулт хэвээрээ үлдэж байгаа байх.

Өндөгөнд салмонэл бактери халдах хоёр зам байдаг. Энэ бактери өвчтэй тахианаас өндөг болж үүсэх явцдаа өөртөө халдчихсан байж нэг болдог. Эсвэл эрүүл өндөгийг тахианы ялгадастай газарт байрлуулснаар өндөгний хальс бохирдож дотогшоо халдах зам бий.

Америкийн өндөгний фирмүүд бага газраас олон өндөг хураах сонирхлын үүднээс тахиануудыг задгай талбайд үржүүлэх систем биш харин байшинд үржүүлэх системийг илүүд үздэг байна. Хичнээс сайн цэвэрлэгээ хийдэг ч байсан ингэж байшин үржүүлэг хийхэд өндөг халдвар авах нь өндөр магадлалтай. Иймд тахианаас өндөгийг нь шууд туузан дамжуургаар ус руу оруулж дараа нь шүршдэг.

Өндөг угаахдаа зөв үйлдэхгүй бол өндөгний хальсанд буй бактери дотогшоо халдах явцыг бас ихэсгэх аюул байдаг. Өндөгний хуурай хальсийг норгох үед шалбааг үүсэж улмаар их шалбааг өндөгний хальсыг гэмтээж бактери нэвтрэх боломж үүсэж болзошгүй хэмээн Америкийн хөдөө аж ахуйн албаны зааварт тайлбарласан байдаг.

Ийм үзэгдэл үүсэхээс сэргийлж угаах усны хэмийг хамгийн багадаа 45 хэмийн халуун байлгах ёстой бөгөөд өндөгний дотор хэсэг халуун усаар угаагдаж дараа нь хөргөгчинд орж хөрөхдөө агших үед үүсэх завсарт нь бохир ус нэвтэрч урсахаас бас сэргийлэх ёстой гэж албанаас заасан байна.

Европ салмонэл бактераас сэргийлэх өөр арга барилтай. "Хурааж авсаны дараа цэвэрлэх биш харин хураах явцдаа цэвэрхэн өндөг боловсруулах замыг илүүд үздэг" хэмээн Ирландын хүнсний аюулгүй байдлыг хариуцсан ажилтан ярьж байна. "Тэр байтугай Европд өндөгийг цэвэрлэхгүй байх нь үйлдвэр фирмүүд өөрсдөө цэвэрхэн ажиллахад нь туслах болно" гэж Лондон хотын Кингстон их сургуулийн эм зүй микробиологич мэргэжилтэн профессор Mark Fielder ярив.

Нэмж хэлэхэд, өндөгний хальсны онцлогоос шалтгаалж, угаах үйлдэл нь өндөгний хальсийг гэмтээдэг гэсэн эрдэм шинжилгээний судалгааны үр дүн байдаг юм байна. Ингэснээр хими хэрэглэхгүй л бол цэвэрлэгдсэн өндөг рүү бактери халдах нь илүү хурдан байдаг. Хүйтэн орчинд байлгаснаар бактери түргэн үржихээс сэргийлнэ.

Америкийн албадын шаардлагаар бол цэвэрлэсэн өндөгийг хасах 23 хэмд харин цэвэрлээгүй өндөгийг хасах 30 хүртэл хэмд байлгах ёстой юм байна.

Хэрэв өндөг хөргөгч рүү орсон л бол тэр хэмдээ цаашид хадгалагдах ёстой. Хүйтэн өндөг буцаад дулаан хэмд оронгуут бактери сэргэж өндөгийг халдаах магадлал өндөр байдаг гэж Өндөг үйлдвэрлэгчдийн нэгдсэн холбооноос мэдэгдсэн байдаг бөгөөд хөргөгчнөөс гаргаад хоёр цагаас илүү удаан байлгах хэрэггүй гэж зөвлөдөг юм байна.

Ийм учраас Америкийн халдвар хяналт болоон урьдчилан сэргийлэх албаны журамд өндөгийг хасах 20 хэмийн хүйтэнд байлгах ёстой гэж заасан байдаг. Харин европд бол өндөгийг 8 аас 12 хүртэлх хэмийн дулаантай орчинд хадгалахыг санал болгодог юм гэж Fielder ярьлаа.

Америк шиг өндөг угаахгүй байдаг английн зарчимд бас нэгэн шалтгаан бий. Англи улсад салмонэл бактери тийм ноцтой түвшинд авч хэлэлцдэггүй. Учир нь өндөгний фирмүүд 1997 онд олон мянган хүн уг бактераас болж өвчилсний дараа тахиагаа вакцинжуулж эхэлсэн байна.

Ингэж вакцинжуулсны үр дүнд англи улсад өвчлөлтийн тоог эрс бууруулсан ч америк улс энэ аргыг урьтал болгохгүй байгаа. Гэхдээ өнөөдөр америкийн олон фирмүүд тахиагаа вакцинжуулж байгаа. 2010 онд хүнс тамхи зохицуулах албанаас вакцинжуулах аргыг хууль ёсны гэж зөвшөөрөхгүй гэсэн мэдэгдэл хийсэн бөгөөд "тахиаг вакцинжуулснаар хүнд халдахгүй байх гэсэн хангалттай баталгаа байхгүй" гэж New York Times сонинд нийтэлж байжээ. Фирмийн зардал бас өснө гэж бичиж байв.

Америкийн хүнс болон тамхи зохицуулах албаны судалгаагаар салмонэл бактери хамгийн элбэг тохиолддог нь юм байна. Жилд 140 000 хүн бактери халдвартай өндөг хэрэглэснээс болж өвддөг бөгөөд амь насанд аюултай биш ч гэсэн татах, өтгөн алдах, бөөлжих гэх мэт өвчлөлтөнд өртдөг байна.

Эх сурвалж нийлэлийг нь эндээс уншаарай.

Энэ бол орчин үеийн хүн ангуучлал: FBI, бөөгнөрсөн мэдээллийн задалгаа болон Бостонд бөмбөг дэлбэлэгчид

Бостоны марафонд болсон бөмбөгдөлтийг үйлдсэн сэжигтнүүдийг хуулийн хүчний байгууллагууд өмнөх зууны үед илрүүлж чадахгүй байх байсан.

Даваа гаригт утаа сарних үесд мөрдөн байцаагч нар асар их хүндрэлтэй тулгарсан бөгөөд ямар ч сэжүүргүй байлаа. Бөмбөгдөлтөнд гурван хүн нас барж 180 гаруй хүн шархдсан энэ үйлдэлд хэн нэг нь юмуу эсвэл аль нэгэн бүлэглэл хариуцаж үйлдсэн гэсэн тунхаглал байсангүй. Ингээд тэд нэгэн том үсрэлт хийв: Тэд хэрхэн бага юм мэдэж байгаагаа хүлээн зөвшөөрч дэлгэсэн бөгөөд олон түмний туслалцааг хүсэв.

Гар утасны антеннаар дамжигдсан далай их мэдээлэл болон фото зурагнууд дунд ологдох ёстой зүйл нуугдаастай. Цагдаа, FBI болон бусад мөрдөн байцаагчид нийт олон үзэгчидийн болон гудамжны хянах камераас авсан фото зурагнуудыг эхэлж нягтлах аргыг сонгожээ. Тэгээд уг төлөвлөгөөгөө олон нийтэд зарлангуут түмэн хүний урсгал орж ирэх нь тэр. Тэд байнга олон нийтийн дунд биечлэн болон бас Twitter дээр зарласан байна. Он жилийн настай хуучны хуулийн хүчнийхний зарчмаар бол олон нийтийн нүд чих мөрдөн байцаалтын чухал хэрэгсэл байдаг бөгөөд энэ бүхнийг интернэтээр маш богино хугацаанд цуглуулаад анализ хийхэд бэлэн болгож байгаа нь насан урт хуулийн хүчнийхний орчин үеийн шинэ аргыг харууллаа.

Гэвч FBI болон цагдаа нар бөөгнөрсөн мэдээллээс гарах үр дүнд нэг их найдвар тавиагүй байж: Иймэрхүү мэдээллээс голдуу ямар ч хариу гардаггүй юм. Олон нийтээс мэдээлэл цуглуулах гэдэг дээр дотор гадаргүй цагдаа нарын хөлс хүч хэрхэн гацаж байсан 90 оны хэргүүдийг тэтгэвэртээ гарсан хуулийн хүчнийхэн санацгааж байдаг. "Хэрэв хуулийн хүчнийхэн ямар нэгэн мэдээллээ дэлгээгүй бол - (бөмбөг дэлбэлсэн Terry Nichols, Ted Kaczynski тухай дэлгэсэн шиг) - хэрэв та оюу ухаанаа хэнтэй ч хуваалцахгүй бол энэ бүхэн цэвэр хөрөнгө мөнгө шаардсан нүсэр ажил болдог" хэмээн Бостоны бөмбөг тэслэгчдийн эсрэг бүлгэмийг үүсгэсэн FBI ийн тусгай агент байгаад тэтгэвэртээ гарсан Mike Rolince хэлсэн юм.

Энэ нийтлэлийг бичиж байхад үед FBI агентууд, Үндэсний аюулаас сэргийлэх албаныхан болон тусгай хүчнүүд Massachusetts-Dartmouth их сургуулийн оюутан 19 настай Dzhokhar Tsarnaev ийг барих гэж үзэлцсээр л байна.

Урьд нь боксчин байсан ах нь, Tameran, цагдаа нараас зугатаж байгаад алуулчихсан хэвтэж байна. Хэрэв мөрдөн байцаагчид өөрсдийнх нь халаасанд байгаа мэдээлэл тийм сайн биш харин олон түмний нүд чих чухал гэж шийдээгүй байсан бол энэ хоёрыг ийм хурдан илрүүлэхгүй байх байсан хэмээн урьд нь мөрдөн байцаагч байсан Danger Room өгүүлэв.

"Олон камер байсан нь маш том давуу тал байлаа" гэж Rollince хэлж байлаа. "Камернууд байгаагүй бол би хаана байгаагаа ч мэдэхгүй байх байсан." Хаа сайгүй камернууд байв. Энэ камернууд зөвхөн Copley талбайн байгууллагын байшин дээр зоолттой байдаг манааны камернууд биш байсан. Бостон хотод ирж гүйлтэнд оролцож байгаа хүмүүс Instagram хэрэглэж зуршсан хүмүүс бүх үйл явцыг бичиж авах нь авч Flickr дээр тухай бүрд нь шинэчлэн илгээж байлаа. Олон нийтийн энэхүү баяр хөөрөө бичиж тэмдэглэж авч байгаа нь байгууллагын манааны хянах төхөөрөмжүүдийн дэргэд зүйрлэшгүй их байв.

Даваа гаригт FBI ийн мөрдөн байцаагчид нэгэн хэргийг шийдэх ёстой байлаа. Copley талбайд хоёр бөмбөг дэлбэрсний дараа олон мянган хүмүүсийн бужигнаан дундаас нэгэн хүн зугатаж гарсан байв. Гэмт хэргийн ертөнцөд тулгардаг мөрдөн байцаагчдын дургүй зүйл бол иймэрхүү нөхцөлд гэмт хэрэгтнийг олох нь тун ховор. "Хорин мянган хүн бүчээд авсан" гэж Massachusetts хотын захиргааны хамгаалах хэлтсийн зөвлөх Juliette Kayyem хэлсэн. Гэхдээ маш түргэн арга хэмжээ авч цугларсан олныг тарааж талбайг чөлөөлсөн юм.

Сэжүүр болох зүйлс талбайгаар дүүрэн байв. Тэдний дундаас дэлбэрсэн хэсэгт олдсон хар үүргэвчний тасархай хамгийн чухал байв. Маргааш өдөр нь ээлжтэй байсан FBI тусгай агент Rick DesLauriers маш чухал шийдвэр хийжээ. Тэр болон түүний багийнхан олон нийтийн туслалцаа хүссэн уриалга хийсэн бөгөөд марафоныг үзэж бичиж авч байсан хүмүүсээс бүх төрлийн дүрс бичлэгүүдээ илгээхийг хүсэв. Багаас тэр даруй дүрс бичлэг илгээх вэб хуудас бэлэн болгосон бөгөөд тэр бүхнийг боловсруулж дуусахад мэдээж цаг зарцуулагдах болно гэдгээ DesLauriers учирлаж байв. DesLauriers магадгүй олон түмэнтэй цуг хийхийг хүссэн байж магадгүй. Гэвч түүний энэхүү учраа тайлбарласан тайлбараас мөрдөн байцаалт маш муу түвшинд явж байна гэсэн уур ундууцал төрж байлаа.

Гэсэн ч олон нийтийн туслалцаа хүссэн уриалга түүнд бэрхшээлийг гатлахад нь тусалжээ. Хоёр өдрийн дотор гэхэд DesLauriers-ийн хэлж байгаагаар бол "мянга мянгаараа" талбайн хэдэн арван зүгээс авсан зураг видео бичлэгүүд цугларав. Мөрдөн байцаагчид зургийг цаг хугацаагаар нь дараалуулж бэлдээд хооронд нь эвлүүлж сэжигтэй хэсгээ тодруулж аваад зурагтай ажилладаг багаж хэрэглэн овоорсон мэдээлэл дундаас хайлт хийлгэжээ.

Маш олон хуулийн хүчнийхэн эдгээр багажны үр дүнд найдвар тавихгүй байлаа. ("Энэ ажиллагааны тухай нарийн мэдээлэл бид өгөхгүй" гэж FBI ийн төлөөлөн илтгэгч Paul Bresson займчуулж байв). Энэ бүхний цаана нь тийм айхтар технологи ашигласан шидэт нууц байдаггүй гэж урьд нь FBI ийн технологийн албанд ажиллаж байсан бөгөөд энэ ярилцлаганд нэрээ оруулахыг хүсээгүй нэгэн ярьсан юм. Нүүр таньдаг програмнууд сайжирсан байж болох юм, гэхдээ тэдний хязгаар гэж бий. "Хэрэв чамд сайн чанарын л зураг биш бол тэр зургийг хэрэглэх шаардлага байдаггүй" хэмээн тэр мэргэжилтэн өгүүлсэн юм. Гэхдээ зураг муу байсан ч тэр зурагтай холбоотой түүнийг дамжуулсан утасны антенн дээрх бичлэг, зургийнх нь цэгүүд гэх мэт тусгай мэдээллүүд байдаг байна.

Харин агентууд юу хийж чаддаг вэ гэхээр, олон нийтийн зурагнуудыг дижитал хэлбэрт байлгаад сэжигтэй үзэгдлийг загварчилсан хэлбэрийг хайж чаддаг юм. Жишээ нь үүргэвч үүрсэн хүмүүсийг олох, үүргэвч үүрсэн хүмүүсийн дундаас тодорхой шинж чанараар нь хайдаг бөгөөд тэр бүх олдвор нь дэлбэрэлтийн зураг авалтуудтай давхцаж байхаар хийж болно. "Хорин жилийн өмнө бид нар бүх зурагнуудаа ширээн дээрээ асгаж байгаад гараараа эвлүүлдэг байлаа" хэмээн урьд нь ажиллаж байсан нэгэн өгүүлж байв.

Олон жилийн үр дүнтэй жинхэнэ нууцлаг шидэт арга бол өнөөх л "цус, хөлс, нулимс" хэвээрээ гэж Rollince өгүүллээ. "Хамгийн үр дүнтэй арга бол хараагаа уг зүйл дээр тогтоогоод цааш нь судлах". Олон өгөгдлөөс юм салгаж ялгана гэдэг бол амаргүй зүйл. Агаараас дамжуулсан террабайт өгөгдлүүдтэй ажилладаг армийнханд өдөр тутам тулгардаг зүйл. Харин мөрдөн байцаагчид бол төсгөлөөс нь эхлэл чиглэл рүү нь ухарч ажилладаг юм. Тэд дэлбэрсэн мөчөөс ухрааж судалдаг бөгөөд тэр дундаас сэжигтэй санагдсан зүйлээ олж түүнийгээ энгийн нөхцөлд байсан зурагнуудаас хайж ажилладаг.

Одоогийн технологи энэ бүх явцыг маш үр дүнтэй хийдэг болжээ гэж урьд нь ажилладаг байсан агент ярьсан юм. Хоёр дахь өдөр гэхэд агентууд Lord & Tylor байшингийн хянах камерт бичигдсэн хоёр хүнийг сэжигтэнгүүд гэж тогтоов. DesLauriers дахин олон түмэнд хандаж уриалга гаргав. Ингэхдээ тэрээр сэжигтэнгүүдийн зургийг дэлгэж үзүүлсэн бөгөөд энүүнтэй холбоотой бүх зураг бичлэгнүүдээ илгээхийг уриалаад интернэтээр цааш нь хүмүүсд тарааж зарлахыг хүсэв.

DesLauriers ийн энэ алхмыг FBI-н захирал Robert Mueller болон бүр дээд тушаалтан генерал Eric Holder ийн зөвшөөрөлгүйгээр хийлээ гэж хэд хэдэн хуулийн хүчнийхэн буруушааж байсан гэж Danger Room ярьсан юм. Олон нийтэд шууд зургийг нь ил гаргаснаар хэрэв тэд Бостон хавьцаа амьдардаг бол сэжигтэнгүүд далд орогнох боломж өгдөг бөгөөд ингэснээр хайх цаг хугацаа уртсаж тэд л алдаа хийж баригдахгүй бол барихад хэцүү болдог гэж Rollince итгэдэг нэгэн.

"Хэн нэгэн түүний хөрш байж таараа. Хэн нэгэн түүнтэй цуг ажилладаг л байж таарна. Хэн нэгний хүүхэд тэрний хүүхдүүдтэй хөл бөмбөг тоглодог ч байж болно" гэж тэрээр өгүүлээд. "Хэрэв хэсэг хугацааны дараа нэг л зураг олдох юм бол дараа дараагийн зурагнууд цуглахад маш бага хугацаа ордог" гэлээ. Мэдээллүүдийг ашиглаж ах дүү хоёр Tsarnaev гэдгийг Цагаачлалын албаны бичиг баримтаас FBI мэдэж авах нь тэр.

Энүүнд бас нэгэн хүн агнах элемент оролцжээ: Бостон хотын цагдаагийн интернэт хуудас.

Тэр долоо хоногт @Boston_Police хэмээх Twitter жиргээгээр гэмт хэрэгтний агнах маш дэлгэрэнгүй шуурхай мэдээлэл цацагдаж байлаа. Хэвлэл мэдээлэл, хуулийн зөвлөх Yael Bar-Tur хэлэхдээ: Бостон хотоос цагдаа нарын дунд Facebook, Twitter гэх мэт шинэ урсгалыг дэлгэрүүлж байна. Цагдаа нар ийм үйлдэл хийх нь тун хачирхалтай байсан гэж тэрээр ярьж байлаа.

"Би New-York хотод амьдардаг. Гэтэл энд 40 000 цагдаа байна. Миний найзуудаас хэн ч тэднийг танихгүй. Энгийн хүн, цагдаа хоёрын хооронд ямар ч холбоо алга" гэж тэрээр үргэлжүүлэв. Тэгээд хэрэв нэг сэжигтэй юм үүсвэл тэд нар цагдаа руу биш хамаатан садан руу минь залгана. Харин байнгын шинэчлэгдсэн Twitter жиргээ цацсанаар Бостон хотын цагдаа нар мэдээлэл хүлээж авах болон цацах шинэ хувьсгалт гүүр босгож байна гэж Yael Bar-Tur итгэдэг байна. Олон нийтийн итгэлцэл гэдэг бол гайхамшигтай зүйл гэж тэрээр яриад @Boston_Police жиргээг 200 000 гаруй хүн дагалдаж байдаг гэж онцолж дурьдав.

Энэ бүхэн бол хуучны түүхийг шинэчлэсэн орчин үеийн л түүх юм. Хуулийн хүчнийхэн ажлаа сэжүүр болон мэдэгдэл дээр л тулгуурлаж гүйцэтгэдэг. Тэнд үргэлж дэлгэх болон нууцлах тэнцвэрт байдлыг барих шаардлага гардаг. Бостонд болсон энэхүү сэжигтнийг ангуучилсан энц явц хотын тасралтгүй болдог шоуны хэмжээнд хаана ч дөхөж байгаагүй хэмжээнд очиж чаджээ.

Асар олон гар утасны камеруудаас үүсэж байгаа тэр их зураг видеонууд шинэ эрх зүйн хэмжээнд аваачиж байна гэж FBI-д ажиллаж байсан нэгэн хэлсэн бөгөөд "хууль зүй болон ёс суртахууны асуудлаас" болж мөрдөн байцаагчид хэдийгээр жирийн иргэдийн эрх ашигт халдсан арга зам байдаг ч гэсэн өгөгдлөөс мэдээлэл хайх иймэрхүү төслөөс татгалздаг гэв. Гэхдээ сайн дураараа өгсөн өгөгдөл дээр ийм татгалзал үүсэх ёсгүй гэж тэрээр ярьсан юм.

"Юу ч өөрчлөгдөөгүй," хэмээн Bar-Tur хэлээд "зөвхөн хэрэглэж байгаа зүйлс л өөрчлөгдсөн" гэв. Ингэснээр магадгүй хүн агнах шинэ загвар үүсэхэд хангалттай ч байдаг байж болох юм.

Эх сурвалжийг эндээс уншина уу.

Алмаз бүтээдэг монгол хүн

Гучин найман настай доктор Лхамсүрэнгийн Баяржаргал шиг эр хүнийг эмэгтэй хүн болгон мөрөөддөг байх. Яагаад гэвэл энэ хүн жишээ нь өнөөх ус буцалгагчны доор тунаж үлддэг цагаан шохойноос (калкнаас) алмаз бүтээдэг нэгэн юм. Энүүний төлөө тэрээр алдартай Max-von-Lau шагнал хүртээд байгаа.

Дэлхийн хамгийн хатуу бөгөөд үнэтэй энэ эрдсийг 60 жилийн өмнөөс графитнаас бүтээдэг байсаар өнөөдөр Баяржаргалын шохойг хувиргах нээлтэд тулав. Канарын арал болон Узбекстанд олдсон алмазнууд нь шохой олборлодог газраас олдсон бөгөөд тэндээс үүссэн үү эсвэл тийшээ зөөгдсөн эсэхийг мэдэх гэж Баяржаргал олон жил судалгаа хийсэн байна.

Riadberg дэх лазерийн танхимд шинжлэх ухааны эрдэмтэн энэ монгол залуу дэлхийн дотоод цөм шиг асар их даралт болон халуун үүсгэж чаджээ. "Хэрэв та Eiffel цамхагийн оройг нь уруу харуулж нэг цэг дээр дарах юм бол үүсгэх даралт нь манай алмаз шахагчийн үүсгэдэг даралттай ойролцоо ирэх юм. Ингээд гол цэгт нь лазераар буудсанаар асар халуун үүсэж 3000 орчим хэмийн халуунд алзам бүрэлддэг юм."

Харамсалтай нь эд нар гэрэлтэж гялтганадаггүй. Баяржаргалын бүтээсэн алмазнууд маш жижигхэн бөгөөд зөвхөн микроскопоор олж харж чадна. Олон мянгыг энэ хүн бүтээсэн бөгөөд тэд нарыг бүгдийг нь нийлүүлэх юм бол шувууны сангасны хэмжээнд л ирнэ.

Тийм болохоор охидууд нэг их сонирхохгүй л байх, харин эрдэмтэн мэргэдэд бол энэ алмаз бол жинхэнэ эрдэнэ.

Баяржаргал цааш нь үргэлжлүүлэн судалсаар л, бүр 10 000 хэмийн халууныг үүсгэхийг тэмүүлнэ. Мөрөөдөл? "Нобелийн шагнал хүртчихвэл ч яах вэ."

Эрхэм хүндэт уншигч авхай минь ээ. Алмаз бүтээх гэж ус буцалгагчныхаа ёроолыг самардахаасаа өмнө танд хагас сая гаруй евро, лазер технологийн супер мэдлэг мөн асар их судалгаа шинжилгээний авъяас хэрэгтэй шүү гэж сануулъя.

Эх сурвалжаас уншаад баяртайгаар орчуулав. Зургийг нь бүтээгчийн эрх зөрчихгүй үүднээс тавиагүй бөгөөд эх сурвалж хуудаснаас уг эрдэмтний зургийг хараарай.

МАШИНЫ БОДЛОГО Хакеруудын дайныг эхлүүлсэн нэгэн

2007 оны зун Apple фирм iPhone гар утсыг зөвхөн A.T.&T сүлжээнд хэрэглэх гэрээтэй анх удаа худалдаанд гаргав. New Jersey, Glen Rock-д амьдардаг арван долоон настай George Hotz тэгэхэд T-Mobile сүлжээний хэрэглэгч байжээ. Тэр iPhone утас авахыг хүсэвч, өөрийнхөө хэрэглэж байгаа сүлжээгээ ашиглаж утасдахыг бас хүснэ. Ингээд тэрээр уг утсыг хакердахаар шийдэв.

Хакердах үйлдэл бүр нэг ижил сорилттой тулгардаг: яаж ямар нэгэн юмыг түүний зориулалтын үйлдлээс нь гажуудуулж өөр үйлдэл хийлгэх вэ? Өөр нэг өнцөгөөс харж хэлэх юм бол, хакердах үйлдэл нь гипноздохтой ижил. Hotz-ын хэлж байгаагаар бол, уг төхөөрөмжтэй хэрхэн ярьж болохыг мэдэж аваад дараа нь өөрийнхөө хүслийг биелүүлэхээр ятгахад нууц нь оршдог байна. Хэдэн долоо хоногийн турш бусад хакеруудтай нийлж судалсаны дараа Hotz нэг зүйлийг ухаарав. Хэрэв энэ утсан дотор байгаа чипнүүд(chip) өөрсдийнх нь мэдээллийг арилгачихсан гэж бодогдуулж чадах юм бол энэ нь бараг "жаахан хүүхэдтэй ярьж байгаа юм шиг болох бөгөөд жаахан хүүхдийг ятгах үнэхээр амархан".

Ингээд нэмэх боолт суллагчаар утасны ард байгаа хоёр боолтыг суллав. Гитарын ялтсан цохиурыг ирмэг дагуулан шургуулж арын хавтсыг салгаж чадлаа. Зорьж хайсан ямар сүлжээнд ажиллахыг нь хязгаарлаж хянадаг үндсэн сүлжээний процессор болох дөрвөлжин хар чипийг олох нь тэр. Үндсэн сүлжээнд өөрийнхөө хүслийг тулгахын тулд бусад эд ангиас процессор луу очиж байгаа тушаалуудыг дарж бичих шаардлагатай болов. Чип рүү утас гагнаж хүчдэл өгөөд кодыг нь самардаж эхлэх нь тэр. Ингээд iPhone түүний гарт оров. PC дээрээ програм бичиж дурын сүлжээнд ажилладаг болгож бэлдэв.

Маргааш өглөө нь Hotz ээж аавынхаа гал зууханд камерийн "Бичих" гэсэн товчин дээр дарчихсан зогсож байлаа. Туранхай гозгор бие, эрүүний тармаг сийрэг сахалтай тэрээр Jersey аялгаар ярьж эхлэх нь тэр. "Сайн байцгаана уу, Намайг geohot гэдэг" гэж өөрийнхөө интернэт ертөнцөд хэрэглэдэг хоч нэрээрээ мэндчилээд өмднийхөө халааснаас iPhone оо гаргаж ирж үзүүлэн "Энэ бол дэлхий дээрх анхны түгжээг нь гаргасан iPhone" гэж зарлав.

Hotz-н энэ youtube видеог бараг хоёр сая гаруй хүн үзэж түүнийг дэлхий дээр хамгийн алдартай хакер болголоо. Хэвлэл мэдээллийнхэнд өсөх насны хүүхэд Apple ийг хэрхэн нам цохиж байгаа энэ түүх таалагдаж байв. Тэрээр бас түгжээг нь гаргасан утас зарна гэж мэдэгдэв. Тэр үед Certicel хэмээх гар утас түгээдэг газраас зарласан хамгийн том шагналд 2007 оны Nissan 350Z машин тэгээд гурван шинэ iPhone утас байлаа. Сүүлд нь CNBC сувгийн хөтлөгч Erin Burnett тэй хийсэн ярилцлага дээр тэрний ачаар Apple фирмийн хувьцаа ихэссэн тухайг мэдсэн үү гэж асуухад "Дурын сүлжээнд хэрэглэдэг болонгуут олон хүн энэ утсыг хүсэх болж" гэж хэлээд "Одоо харин энэ тухай Steve Jobs-той ярилцмаар байна" гэж нэмэрлэв.

“Эр улс шиг үү?” гэж Burnett асуухад.

“Эр улс шиг.”

Apple болон A.T. & T. фирмүүд сэжигтэй чимээгүй л байв. Утасны түгжээ гаргах нь хууль ёсных боловч зохиогчийн эрх зөрчих үйлдэлд үүд нээж өгөхөөр байв. Маш олон төхөөрөмж үйлдвэрлэдэг газрууд утасны гэрээ болон түүн дээр суусан програмнаасаа мөнгө олдог байсан бол алдагдалд орж эхлэв. Хэвлэлийн ямар нэгэн хурал дээр Steve Jobs оос түгжээг нь гаргасан iPhone утасны тухай асуухад тэрээр учир битүүлэг инээмсэглэж "Энэ бол бидний өдий болтол тоглож ирсэн муур-хулганатай адил тоглоом юм. Хүмүүс эвдэх гэж хичээнэ, бид эвдлэхээс сэргийлэх гэж хичээнэ." Hotz хэзээ ч Jobs оос юм сонссонгүй.

Apple фирмийг хамт бүтээн босголцсон Steve Wozniak цагтаа телефон утасны системийг эвдэлж явсан нэгэн бөгөөд Hotz руу баяр хүргэсэн захиа бичжээ. "Үнэхээр хэний ч шийдэж чадамгүй нууцлаг зүйлийг тайлж байгаа киноны үйл явдал шиг болжээ" гэж Wozniak надад бичсэн. "Би ийм юм хийхийг хүссэн хүмүүсийн хүслийг ойлгож байна. Мөн ийм хүмүүсийг гэмт хэрэгтэн гэж бодохгүй байна. Үнэндээ бол юмыг зориулснаас нь өөрөөр хэрэглэнэ гэдэг бол бүтээлч санааны үр дүн юмуу эсвэл түүний дагавар юм".

Hotz "jailbreak" буюу утасны түгжээ гаргах үйлдлээ дараа дараагийн iPhone утасны хувилбарууд дээр хоёр жил гаран хийж байгаад дараагийн байгаа онилов. Энэ нь дэлхий дээрх зугаацуулах чөлөөт цагийн бүтээгдэхүүний хамгийн ихээр голчлон хангагч Sony. Тэрээр Sony-гийн урдаа барьдаг, хүмүүсийн хэлдэгээр "дийлдэшгүй" Playstation 3 тоглоомыг өөрийнхөөрөө эвдэхийг хүсжээ. "PS3 худалдаанд гараад бараг гурван жил өнгөрсөн ч одоо болтол хакердуулаагүй байна. Одоо хакердах цаг нь болжээ" гэж 2009 оны 12 сарын 26-нд блог дээрээ бичиж байв.

"Миний амьдрал тэр чигээрээ хакердах байлаа" гэж тэрээр өнгөрсөн зуны зургаан сард California -н Palo Alto-д уулзахад хэлж байсан. Өмнөх сард нь тэрээр энд нүүж иржээ. Одоо 21 настай хөдөлгөөнтэй, жаахан хайнга хувцасласан нэгэн болж. "Би ямар нэгэн үндэслэлээр хакерддаггүй. Надад уйтгартай байдаг болохоор л би хакерддаг юм" гэж хэлэв.

"Hacker" гэдэг үг коллежийн оюутнууд технологийн салбарт компьютерийг судалж нээхэд хэрэглэдэг байсан. Муудлаа гэхэд л хакер хэмээсэн хүн нь ямар нэгэн элдэв шоглоом тоглоомны юм хийсэн хүнийг хэлдэг байв. Дал наяад оны эхээр бол Wozniak мэтийн хакерууд өөрийн гэсэн систем бүтээж түүгээрээ үнэгүй утасдаж чаддаг байв. Тэрээр бүр Henry Kissinger болж Ватикан уруу утасдаад том толгой лам нарыг утасны нөгөө үзүүрт дуудчихдаг нэгэн байлаа. Цаг хугацааны урсгалд "хакер" хэмээх үг цахилгааны сүлжээг гацаах, хэн нэгний мөнгөний картыг хулгайлах зэрэгт хэрэглэгдэж илүү хорон болж эхлэв. Өнөөдөр хоёр төрлийн хакер байдгаас нэг нь ийм үйлдлүүдийг хийдэг. Харин "цагаан малгайт" хакер гэж хэлэгддэг нь вирусны эсрэг програм бүтээх эсвэл армийн зориулалттай хамгаалалтын систем хийх зэргээр компьютерийг илүү сайн ажиллуулах тал дээр ажилладаг. "Хар малгайт" хакер гэгчид нь харин хуурч мэхлэх, довтлох үйлдэл хийж хүн амьтны уур барж явдаг юм. Саяхан болсон удаа дараагийн довтолгоо хийж Бразилийн том том банкнуудын үйл ажиллаагааг гацааж байдаг нь эдгээр хар малгайтнуудын үйлдэл билээ. Өмнө жилд нийтдээ арван мянга гаруй довтолгоо хийж байсан бол энэ жилийн арван сараас гурван сар хүртэлх хугацаанд тавин мянга болтлоо хар малгайтнууд идэвхижиж байна гэж Америкийн батлан хамгаалах нууцлалын хэлтсээс мэдэгдэл хийж байлаа.

Hotz-н хувьд хакердана гэдэг нь урьд өмнө нь хэрэглэгдэж байсан чанараасаа гажаагүй байв. Тэрээр машины дотор орж хэрхэн ажилладагийг нь судалж мэдээд өөрчлөх л хүсэлтэй нэгэн юм. Түүний хувьд хакердана гэдэг бол хэн нэгэн дээд ямбатны өөдөөс тэмцдэг спорт шиг зүйл. "Надад бараг эрэгтэй гормоны ялгарал шиг адилхан санагддаг" гэж тэр надад хэлж байлаа. "Энэ бол нэг төрлийн өрсөлдөөн. Өрсөлдөгч нь хүн биш систем. Тэгээд би ямар нэгэн систем биднийг захирч байхыг хүсдэггүй. Жишээ нь энэ систем гээд байгаа нь компьютер байж болох юм. Тэгээд би копмьютер дээр нэгэн юм хийх гэхээр компьютер жишээ нь 'Үгүй ээ, би энийг хиймээргүй байна.' гэнэ. Тэгэхээр нь өөрийнхөө хүслийг тулгаж дайрах нь бараг хүчиндэж байгаа юм шиг"

Бид Stanford ийн ойролцоо байдаг Hotz ийн нэгдүгээр давхарт байдаг гэрт нэг удаа сууцгааж байв. Гал зууханд хоолны захиалгын цааснууд энд тэндгүй хоосон Red Bull ийн савтай хамт хөглөрнө. Гялгар уутнууд, урж тасдсан талон, мөн компьютерийн хоосон хайрцагнууд том өрөөгөөр дүүрэн. Нэг компьютерийн хайрцагийг ширээ болгож хэрэглэсэн байв. Өрөөний буланд хөх матрац нугалаастай. Hotz халааснаасаа худалдаж авсан талонууд гаргаж шалан дээр асгаад гурван аварга том дэлгэцний урд хөлөө зөрүүлэн сууж авав. Энэ өдрийн үдийн үед худалдаж авсан iPad2-г гартаа барьсан байлаа. Өрөөний энэ тэнд тэмдэглэсэн цагаан самбар байх бөгөөд тэрэн дээр нь янз бүрийн тэмдэглэл алгоритмууд бичээстэй. Нэг жагсаалтны гарчиг жишээ нь "Өглөө бүр хийх зүйлс:" "7:15 аас сэрүүлгийн нэг л удаагийн дуугаралтаар сэрэх... усанд орох... шүдээ/хувцсаа угаах... витаминээ уух ... цэвэрхэн хувцаслах ... цэцгээ услах" гэсэн байх бөгөөд өөр нэг "Үл хүсэм зүйлс" гарчигтай жагсаалтанд "Сэтгэлзүйч рүү утасдах" мөн "Бие бялдрын клубт элсэх , тэгээд идэвхитэй хичээллэх" гэсэн байв.

Hotz таван настай байхдаа аавынхаа Apple II дээр яаж анхныхаа компьютер програм бичсэн тухайгаа ярив. Тавдугаар ангид байхдаа Radio Snach аас зардаг электроникийн эд ангиудыг залгаж анхныхаа өөрийн гэсэн видео-тоглоом хийж байлаа. Түүний ээж аав нь гэртээ байнга шатаж эвдэрсэн зүйлс (алсын удирдлага, автомат хариулагч машин) олдог байв. Сургуульд компьютерийн хичээл заадаг аав нь "тэр үргэлж юм сурах дуртай нэгэн байсан. Энэ чанар нь түүнийг хөтөлдөг" гэж хэлж байлаа. Hotz ангидаа уйдаж эхлэнгүүт дүрсгүйдэх зүйлсийг сэддэг нэгэн болов. Тэрээр нэг удаа сургуулийн компьютеруудыг хакердаж бүгдэнг нь нэгэн зэрэг Beethoven-ий 9 дүгээр синфонийг тоглуулж байжээ. Түүний ээж Marie Minichiello нь үйлчилгээний газар ажилладаг нэгэн бөгөөд түүний буруу үйлдэл хийхэд нь хатуу биш ч гэсэн шийтгэл өгдөг байсан ба "Сургуулиас болж хүсэл эрмэлзэл нь сөнөхийг би хүсээгүй юм" гэж ээж нь надад хэлж байсан.

Арван дөрвөн настай байхдаа жар гаран улсын дунд зохиогддог "Олон улсын ухаалаг шинжлэх ухаан инженерчлэлийн" тэмцээнд түрүүлж байлаа. Тэрээр "Өнөөдөр" гэдэг телевизийн нэтрүүлэгт өөрийнхөө зохиож бүтээсэн өрөөний хэмжилтийг хэмжиж компьютер луу дамжуулдаг дугуйтай роботтойгоо оролцож байв. Хөтлөгч Katie Couric үзэгчид рүү хандан "Шинжлэх ухааны мэдлэгтэй байна гэдэг үнэхээр гоё байдаг бололтой" гэж хэлээд зохимжгүй пад хар хувцасласан Hotz ийг орж ирэх үед "тэдний нэг жишээ нь George Hotz" гэж зарлав. Couric Hotz оос тоос сорогчийг технлогийн хувьд яаж сайжруулж болох тухай асуухад Hotz харин цэргүүдэд тусалж алан хядагчидтай тэмцэх нь хамаагүй сонирхолтой тухайгаа яриад "Жишээ нь цэргүүдийг оруулахаасаа өмнө ийм роботыг оруулж болно шүү дээ" гэж ярьж дуусах үед Couric "Өө наадах чинь мундаг санаа байна" гэж дэмжээд мөрөн дээр нь алгадаж "Жижиг биш чанга гавал юмаа даа чи чинь" гэж байв.

Hotz ахлах ангид байхдаа тархиндаа бодоод удирдаж жолоодож болдог "Segway" дугуйг удирддаг систем хийв. Өөр компаниуд үүнтэй ижил зарчмаар ажилладаг тархиараа удирдан компьюер тоглоом тоглож болдог байсан ч тархиныхаа бодлоор төмөр төхөөрөмж удирдана гэдэг бол тухайн үедээ шинжлэх ухааны гайхамшиг байлаа. Тархиар удирддаг систем жолоодож байгаа хүнийхээ тархинаас ирсэн сигналыг ягт нарийн биш ч гэсэн ажиллаж байсан юм. Төгсөх жилдээ 2007 оны олон улсын ухаалаг шинжлэх ухаан инженерчлэлийн тэмцээнд Star Trek киноноос сэдэвлэсэн 3D харуулдаг "I want a Holodeck" нэртэй дэлгэц бүтээж дахин түрүүллээ. Энэ удаад тэрээр электроник болон механик инженерчлэл гэсэн салбарт өрсөлдсөн бөгөөд 15 мянган доллараар шагнуулжээ. Зурагчинг тэр үед зураг дарахаас нь өмнө Hotz анх удаагаа хар тамхи татаж үзсэн байлаа. Час улаан нүдтэй гарсан зургаа харуулаад гоё байсан шүү гэж инээж билээ.

Надтай ярьж байх зуураа Hotz iPad2 оороо давхар тоглож байв. Тэрээр энэ шөнөжингөө үүнийгээ хакердах төлөвлөгөөтэй байсан боловч залгах залгуур байхгүй байв. Ингээд бид ойрхон байдаг электроник бүтээгдэхүүн зардаг дэлгүүр лүү машинаар явцгаав. Шөнө дунд болчихсон байсан бөгөөд зорьсон газраа дөхөх үед замын дохио улаан гэрлээр солигдоход "ямар ч хэрэггүй тэнэг улаан гэрэл хэнд хэрэгтэй юм бэ" хэмээн харааж машиныхаа хурдыг нэмэн давхив.

"Би ухамсартаа захирагдаж амьдардаг. Би хуулинд захирагдаж амьдардаггүй" гэж хэлээд дараа нь "Тэнэгүүд л хууль зохиодог байх" гэж нэмэрлэлээ.

Hotz сургуулиа төгсөөд Rochester Institude of Technology их сургуульд элсэн орж хэдхэн долоо хоногийн дараа Silicon Valleyд болдог Google-ээс зохиогддог дадлаганд оролцох гэж их сургуулиа хаяв. "Их сургуулиа хаяхаар шийдсэн гэхэд нь бид нар ерөөсөө гайхах юмуу уурлаагүй" гэж аав нь хэлж байсан бөгөөд харин байнга ганцаараа байдагт нь санаа зовж байгаагаа ярьж билээ. Hotz iPhone 3GS утасны түгжээ гаргадаг програмаа үнэгүй интернэт дээр тавьсан байдаг бөгөөд тэрнийхээ төлөө хүмүүсээс хандив авч түүгээрээ амьдарлаа залгуулдаг байв. Хандивын мөнгө хангалттай байдаг байсан тул хуучин цагаан Mercedes хүртэл авч унав. Гэвч хэдэн сарын дараа 2009 он гэхэд тэрээр Google-д байхаас уйдаж буцаад гэртээ New jersey-д ирлээ. Зарим хэнээт хүмүүсээс тэрээр байнга янз бүрийн төхөөрөмж илгээмжээр хүлээж авч хакерддаг байсан бөгөөд нэг удаа нэг нөхрөөс PlayStation 3 ийг хакердсан анхдагч болж чадах уу хэмээн сорьсон захидал хүлээж авчээ. Hotz энэ сорилтыг давна хэмээн интернэт дээр зарлаж биччихээд өнөөх төхөөрөмжийг хэрхэн өөрийнхөө хүсэлд тулгах вэ хэмээн шамдан суулаа. Hotz энэ удаа "hypervisor" хэмээх систем дээр ажилладаг програмуудыг хянаж зохицуулж байдаг хүчтэй програм дээр анхаарлаа төвлөрүүллээ.

Hypervisor-т хүрэхийн тулд тэр эхлээд Cell болон Cell Memory гэсэн хоёр чип дамжих ёстой байв. Тэрээр энэ хоёр чипийг яаж дөнгөхөө мэдэж авлаа. Санах ой руу утас залгаж байгаад хүчдэлийн долгионоор бөмбөгдөж iPhone ийг хакердсан аргаа хэрэглэв. Түүний ээж аав нь ямар нэгэн баяраар түүнд дандаа хэрэгтэй бэлэг бэлэглэдэг юм. 2009 оны шинэ жилийн баяраар түүнд 350 долларын үнэтэй нарийн гагнуурын алх өгч байжээ. Өрөөнийхөө шалан дээр сууж байгаад хар өнгөтэй PS3 ийн таглааг нь онгойлгоод чип рүү утас гагнаж дуусангуутаа хүчдэлийн долгионоор бөмбөгдөж эхлэв.

Дараа нь тэрээр машиныг удирдлагандаа оруулах тушаалуудыг бэлдэх хэрэгтэй болов. Маш олон шөнийн турш Hotz туршилтын програм PC дээрээ бичиж hypervisor дээр туршссан юм. "Hypervisor над уруу зөвхөн баас л буцааж өгч байлаа" хэмээн тэр үед бичиж байлаа. Hypervisor тэр үед алдааны код 5 гэсэн дугаарыг байнга буцааж шидэж байсан бөгөөд энэ нь хандах эрх байхгүй гэсэн мэдэгдэл ба хэрэв хандах эрхтэй болонгуут 0 гэсэн сигнал ирэх ёстой гэдгийг Hotz мэдэж байв. Хэдэн долоо хоногийн турш оролдсоны эцэст таван зуу гаруй мөр бүхий тушаалыг PS3 руу уншуулчихаад сэтгэл догдлон дэлгэц рүү ширтэж суутал дэлгэцэн дээр 0 гэсэн тоо харагдах нь тэр. Hotz бичсэн кодоо Финнеганы сэрэлт хэмээн нэрлэв.

2010 оны нэгдүгээр сарын 23 нд буюу анх зарлаж байсан хугацаанаасаа сар гаруйнхны дараа Hotz блог дээрээ "Би PS3-г хакердчихлаа" хэмээн бичлээ. Тэрээр хэрхэн хакердсан заавраа тавьж үнэгүй тараахаар тавив. Hotz тэр үедээ л хамгийн хүчтэй дйилдэшгүй байсан хоёр төхөөрөмжийг ийнхүү хакерджээ. BBC сувгаар өгсөн ярилцлагандаа "Юуг ч хакердах боломжтой" хэмээн тунхаглав. "Би одоо энэ систем дээр юу л бол юу хүссэнээ хийж чадна. Энэ нь бараг ер бусын хүчтэй болсон юм шиг санагдаж байна. Би харин үүнийг хааш нь нугалахаа л мэдэхгүй байна" хэмээн ярьж байсан юм.

Sony оос шинээр шинэчлэл хийсэн програм гарлаа. Энэ нь Hotz-н бүтээсэн hypervisor луу нэвтрэх боломж өгдөг OtherOS гэж нэрлэсэн үйлдлийн системийг хорьдог шинэчлэл байв. OtherOS үйлдлийн систем нь PS3 дээр линукс үйлдлийн систем ажиллуулах боломж өгдөг байсан юм. PS3 дээр линукс ажилладаг болсоноор зөвхөн тоглох биш дурын програм бичдэг боломжийг нээж өгч байгаа юм. Урьд нь бүгдээрээ Sony-оос гаргасан энэ хязгаарлалтанд дургүй байв. "Миний дургүй айхтар хүрч байна" гэсэн утгатай санал сэтгэгдлүүдийг Sony-ийн блог дээр уншихад мэдэгдэнэ. Зарим нь Hotz ийг дэмжиж эхлэв. "ЭНЭ БОЛ ЖИНХЭНЭ ГАЛЗУУ ҮЙЛ ЯВДАЛ!!! ХАКЕРУУДЫН НЭГДЭЛ!!! GEOHOT БИДНИЙГ ГЭРЭЛ РҮҮ ХӨТӨЛЖ БАЙНА!!! хэмээн давалгаалж эхлэв. Гэхдээ маш олон хүн бас Sony-оос гадна Hotz руу ууртай довтолж эхлэв. "Баяр хүргэе geohot, бусдын хөдөлмөрийг нураахаас өөр хийх юмгүй гэртээ суусан новш" хэмээн бичиж байлаа. Зарим нь бүр Hotz-ийн утасны дугаарыг бичиж түүн рүү утасдаж довтлохыг уриалж байв.

Түүний эсрэг зоссон энэ дайралтаас Hotz-д гайхагдахаар зүйл хийгээгүй мэт санагджээ. "Бүгд л над руу довтлох болов. Би ер нь тийшээ нэг их анхаарлаа хандуулахаа больсон" гэж тэр надад хэлж байсан юм. 2010 оны зуныг хятадаар дугуйгаар аялж өнгөрөөгөөд аав ээж дээрээ ирж амран Ayn Rand ийн номнуудыг уншиж байхад "ямар нэгэн юм хиймээр" санагдсан гэж дараа нь тэр хэлж байв. "Бид түүнийг муу замаас нь хөндийрүүлж чадсан" гэж түүний аав надад хэлээд "Тэр гэхдээ хэзээ ч муу юм хийж байгаагүй. Тэр үргэлж өөртөө зөв гэсэн юмаа л хийдэг байсан бөгөөд бид нар үргэлж хийсэн шийдвэрийг нь дэмждэг байсан" гэж нэмлээ.

Арван хоёр сарын сүүлээр Hotz PS3-г ахиад нэг хакердахаар шийдэв. Энэ удаа бүр зуун хувийн хяналтандаа оруулж Sony-ийн хорьсон зүйлийг сэргээхээр шийдэв. Шинэ оны босгон дээр сургуулийнхаа найзуудтайгаа пиво ууж телевизээр он тооллогын цаг урсахыг харж өнгөрөөлөө. Маргааш нь найзынхаа гэрт өлсгөлөн хүн сэрээд аав ээж дээрээ очиж жаахан ногоо бяслаг идээд бүх зүйлийг эргэцүүлж жаахан зогсов. Hotz PS3-ийн metldr (medloader хэмээн дууддаг) гэгч бүх юмны түгжээг тайлдаг мастер түлхүүрийн үүрэг гүйцэтгэдэг хэсгийг удирдлагандаа оруулах хүсэлтэй байв.

PS3 гурав дотор metldr түлхүүр нуугдсан байгаа гэдгийг Hotz мэдэж байлаа. Гэтэл тэр нууцлагдсан хэсэг рүү дайраад байх шаардлаггүй гэдгээ ухаарав. Тэр зөвхөн машины өөр газарт тусгай нууцлал тайлдаг програм ажиллууллаад тэндээ тэр түлхүүрийг харуулчихвал болох юм шиг санагдав. Ингээд metldr тэй яаж харилцахыг мэдэж аваад өөрийгөө харуул хэмээн тушаалаа. Арван минутын дараа гэхэд тэрээр PS3 -ийг бүрэн хакердаж чадав.

Курсор анивчин байгаа нь PS3 дээр Hotz-д бүрэн удирдлага байгааг илтгэх бөгөөд одоо тэр OtherOS суулгах, бусад дурын хакердсан тоглоом суулгах эсвэл өөр янз бүрийн япон програмуудыг суулгах боломжтой болж байгаа юм. Ингээд тэрээр нэгэн вэб хуудас бэлдэж тэрэндээ видео баримтжуулалт хийж хэрхэн хакердсанаа тайлбарлаж харуулав. Гэтэл тэрээр үзэн ядагдлаа. Apple хэзээ ч jailbreak хийсэн хүнийг хохирохоор байдалд оруулж байгаагүй бол Sony харин урьд өмнөх өөрчлөлтүүдээсээ илүү хүчтэй эмзэг хүлээж авав. PS3 ийн нууцлал дээр Sony маш их хөдөлмөр зарсан байж. Гэтэл Hotz тэр хөдөлмөрийг нь үгүй хийхээс гадна хувийн халдашгүй хэсэг рүү зорчиж болох үүдийг нээж өгчээ.

Энэ бүхнийг эргэцүүлж бодоод тэрээр хуулбарласан програм ажиллуулахгүй болгосон код бичиж баримтжуулж байгаа хэсэгтээ "Би хулгайн програмыг дэмжихгүй" гэж мөр нэмлээ. Гэсэн ч тэрээр өөр бусдын санаа бодлыг сонсох хүсэлтэй байв. Ингээд хакерууд цугларч байдаг чат руу орж өөрийнхөө хийсэн юмаа дэлгэх үү яахав хэмээн асуув. Хэн нэг нь "Тэг" гэж хэлэв. "Мэдээлэл үнэгүй байх ёстой" гэж Hotz надад хэлж байсан юм. Энэ бол бидний энэ үеийн тэмцэл юм. Мэдээллийг хянаж хорихын эсрэг, мэдээллийн эрч чөлөөний тэмцэл" гэж байжээ. Тэгээд ч ээж аавынх нь яриагаар бол тэр өдөр Hotz жаахан мансууруулах бодис татсан байж. Тэр өдөр Vicodin болон OxyContin хэмээгч хүний эмзэг мэдрэмжийг удаашруулж мэдрэмжийг сатааруулдаг зүйлс татсан байсан гэж өөрөө хэлж байсан. "Юу ч байсан бай сайхан мэдрэмжтэй байвал болоо" гэж хэлээд тэрээр энтер товч дарж бүх зааврыг дэлгэхээр илгээв.

2011 оны Нэг сарын 11 ний өдөр New Jersey-д гэртээ Age of Empires II тоглоом тоглож суутал Sony-с шүүхдэж байгааг мэдэгдсэн захидал ирэв. Уг захидалд компьютер ашиглан хууран мэхлэх, буруугаар ашиглах мөн хувийн мэдээлэлд халдлага хийх зэрэг үйлдлээ шүүхээр шийдвэрлүүлж таслан зогсоохыг анхааруулсан байв. Sony ийн мэдэгдлээр бол програмын хулгайнаас болж жилд найм милиардын алдагдал гардаг гэнэ. Цаашлаад Sony түүнээс хэрэглэсэн багажийг нь хурааж мөн интернэт дээр тавьсан заавраа татаж авахыг шаардсан байв.

Вэб дээр энэхүү мэдээлэл тархангуут баахан техникийн хэнээтнүүд Hotz ийн хуудас руу шавж авч болох бүх програм багажнууд татаж эхлэв. David Touretzky гэгч Carnegie University-д компьютерийн эрдэм шинжилгээ хийгч мөн мэдээллийн эрх чөлөөний төлөө тэмцэгч нэгэн бөгөөд Hotz ийн бүх файлуудыг хуулбарлаж авч чадсан нэгэн юм. Тэрээр өөрийнхөө блог дээр "Sony гийн хийж байгаа үйлдэл бол хэлж баршгүй тэнэглэл. Чөлөөт ярих эрхийг интернэт дээр хорино гэдэг бол салхины өөдөөс нулимсантай ижил." Электрон төхөөрөмж хэрэглэгчдийн нийгэмлэг хүний электрон ертөнц дэх эрхийг хамгаалах бүлгээс гаргасан мэдэгдэлд Sony vs Hotz гэсэн тэмцэл бол "маш аюултай" илгээмж юм. "Sony зарж байгаа компьютер дээрээ оюуны өмчийн эрхтэй ч тэр нь хүнд худалдагдаж очоод хувийнх нь өмч болчихсон байсан ч Sony-ийн өмч гэдэгтэй бид эвлэрэхгүй. Хэрэв та бүхэн компьютер худалдаж авсан л бол тэр таны өмч байх ёстой."

Sony харин Hotz-ийн хакердсан үйлдлийг маш аюултай үр дагавартай гэдэгт итгэсээр байв. Хэрэв хүмүүс худалдаж авсан компьютераа хакердаж нэвтрэх юм бол тоглоом бүтээж байгаа хүмүүсийн эсрэг шударга бус хандана гэсэн үг. Тэд тоглоомны дүрмэнд захирагдахгүйгээр бүгдийг нь хулхидаж дийлэх болно. Sony-ийн америк дахь салбарын дэд өмгөөлөгч Riley Russel тухайн үед "Бид ийм үйлдлийг зогсоосноор өөрсдийнхөө болон хэрэглэгчдийн оюун ухааны өмчийг хамгаалж байгаа юм" гэж хэлж байжээ.

Зургаан сарын 14 нд G4 гэгч кабел телевизийн "Attack of the Show" гэж тоглоом тоглогчдын дунд нэр хүндтэй нэвтрүүлэгт Hotz уригдаж оролцов. Нэвтрүүлэгч Hotz оос ямар шалтгаанаар шүүхэд дуудагдсаныг лавлахад "Sony-г галзуурууллаа гэж" хэмээн тоглож хариулж байв. Гэхдээ тэрээр мэдээллийн эрх чөлөөний төлөө гэдэгтээ нухацтай байр суурьтай байгаагаа хэлж байв. Дараа нь тэрээр "The Light It Up Contest" нэртэй хип хоп дуу бэлдэж Youtube дээр тавив. Вэб камерийнхаа өмнө цэнхэр цамцтай тэрээр сууж хийсэн бөгөөд ар талд нь түүний компьютер харагдаж байлаа. "Yo, энэ бол geohot" гэж эхлээд бөмбөрийн хэмнэлт эхлэнгүүт "хэрэв хэн нэг нь энэ тухай урьд нь дуулаагүй бол, Sony намайг шүүхдсэн юм" хэмээн рэпдэж эхлэв. Сүүлдээ тэрээр ширээн дээрээ үсрээд гарах нь уу гэлтэй "Гэхдээ би тэднийг тоохгүй, тэд бол мөнгөний нэгэн байгууллага харин би бол эрх чөлөөний төлөө зогссон нэгэн."

Hotz-ийн рэп чатлах өрөөнд байгаа хүмүүсийн талархлыг татаж чадсан ч шүүгчдэд харин нөлөөлсөнгүй. California ийн шүүх Sony-н Hotz ийн үйлдэлд хориг тавих шүүхийн заргыг зөвшөөрч компьютерийн нууцалсан мэдээлэл рүү нэвтрэх, хакердах үйлдлийг нь хорив. Цаашлаад шүүхээс Sony-д Twitter, Google, Youtube, and Bluehost гэж түүний интернэт түгээгч байсан газруудад Hotz ийн тараасан мэдээллийг татаж авсан хүмүүсийн мэдээллийг шаардаж авах эрхийг хүртэл олгов. Мөн цаашлаад Sony-д Hotz ийн PayPal хэрэглэгчийн данс руу нэвтрэх эрх өгөх нь тэр. Ингээд зарим хүрээнд тэрээр жинхэнэ тэмцэгч баатар болж тодров. Hotz-ийн нэгэн фэн блог дээрээ "geohot = хүн төрөлхтнийг аврагч" гэж бичиж байлаа.

Баатар маань дагалдагчидтай болж эхлэв. Hotz мөн удалгүй хамгийн алдартай хакерчид Anonymous ийн хүндэлтгэлийг хүлээж авав. Өнгөрсөн хэдэн жилд Anonymous бүлгэм инженерчлэлийн ертөнцөд ярих эрх чөлөөний төлөө нэрийн доор маш олон дайралт тэмцэл хийж байсан. Бүлгэмийн гишүүд мөн Scientology сүмийн эсрэг тэмцэж байсөн бөгөөд бүлгэмийн үзлээр бол тэд хүний ярих эрх чөлөөг хянаж байна гэж тунхаглаж байж. wikiLeaks ийг хамгаалж төрийн вэб хуудаснуудыг хүртэл унагаж байжээ. Саяхан бас тэд нар Wall Street ийг нураах хөдөлгөөнд хамтарч эсрэг талынхаа хүмүүсээс Мексикийн хар тамхины алдарт дамчин Zeta тай холбоотой хүмүүсийн жагсаалтыг хүртэл гаргаж байлаа. Sony хакердуулж байх үед Anonymous аль хэдийн өөрийн гэсэн домогтой болсон байв. Инээдмийн нэвтрүүлгийн хөтлөгч Stephen Colbert тэд нарыг "Донтсон хакеруудын бригад" хэмээн нэрлэдэг байхад бусад хүмүүс "Интернэтийн хагас цэрэгжилтийн жигүүр" гэж бас нэрийддэг юм.

Anonymous бол олон улсад тархсан нэгдсэн төвлөрөлгүй тодорхой тогтсон хэлбэргүй зөгийн үүр шиг эд. Тэд нартай нэгдэхийг хүсвэл та зөвхөн "би тэд нарын нэг нь" гэж хэлэхэд л хангалттай. Хэн ч өөрийнхөө жинхэнэ нэрээр оролцдоггүй. Иймэрхүү далд бүлгэмд байдагчлан зарим нь бүр хэтрүүлэх тохиолдол ч байдаг. Хэдэн жилийн өмнө Hollywood-д нэгэн энэтхэг зуушны газар Anonymous хөдөлгөөний нууц уулзалтанд оролцох урилгаар би нэг удаа очсон юм. Anonymous гэхээр тэднийг бүлэг электрон ертөнц дэх террористууд гэж голдуу хүмүүсд тусдаг байх. Гэтэл тэд нар бүр хүүхдээрээ шахуу залуухан, нэлээн хатуу тоглоом шоглоомтой гайхамшигтай зохион байгуулах чадвартай залуучууд байх нь тэр. Anons гэж гишүүд дундаа өөрсдийгөө ярьдаг юм байна. Олон нийтийн хэвлэл мэдээлэл, хөдөлгөөнт мэдээллийн төхөөрөмж, халдлага гэх мэт бүх төрлийн замаар мэдээллийг олон нийтэд хамгийн шилдэг түгээгчид гэж тэд өөрсдийгөө үздэг аж.

Дөрвөн сарын эхээр Anonymous бүлгийн нэгэн гишүүн интернэт дээр #OpSony буюу Operation Sony нэрийн доор нэгэн чат өрөө бэлтгэв. Энэ ажиллагааны зорилго нь "Sony ийн тавьсан хяналт хязгаарын эсрэг тэмцэж байгаа энэ залууд туслах нь Anonymous ийн үүрэг мөн" гэж бичсэн байлаа. Дэлхий даяар тархсан код бичигчид гар утас юмуу компьютернээсээ холбогдож төлөвлөгөөн дээр ярилцаж эхлэх нь тэр.

Чат өрөө дүүрэх үесд Anons-чууд Sony-ийн хуулийн өмгөөлөгчдийн холбогдох хаягуудыг дэлгэж хэрхэн үр дүнтэй довтолгоо хийх тухай ярилцлаа. Sony дэлгүүрүүдийн гадаа Flash mobs хийх үү? Принтерийнх нь хор нь дуустал тас хар цаас хэвлэх үү? Аягүй бол тэд denial of sevice DDoS дайралтын эсрэг хамгаалалтгүй бол вэб хуудаснуудыг нь унатал нь довлох уу? гэх мэтчилэн санаа уралдуулцгааж байлаа.

Дөрвөн сарын дөрвөнд Anonymous олон нийтэд зарлаж төлөвлөгөөгөө мэдэгдэв: "Sony, чамд баяр хүргэе! Чи одоо Anonymous ийн анхаарлын төвд бүрэн орлоо. Чи зөгийн үүрийг эвдэлж дотор нь боовоо чихлээ. Хийсэн үйлдлийнхээ үр дүнг Anonymous аас буцааж авах болно." Цагийн дотор гэхэд Sony.com болон PlayStatino.com хаягнууд унав. Youtube дээр Anonymous "Hotz ийн эсрэг шүүхдэхээ зогсоо. PS3 дээр дурын өөрчлөлт хийж болох эрх олго" гэж шаардсан видео тавив. Anonymous-ийн гишүүдийн нүүрэндээ өмсөж харагддаг Guy Fawke масктай зурагны дээр нь "Үнэнч хакер geohot-ийг тайван байлга" гэж бичсэн байв.

Гудамжинд жагсаал цуглаан дээр үүсдэг гажуудал хэтрүүлэг интернэт дээр бас болдог. Хүмүүс энх тайван дуулж жагсаж байхад хэн нэг нь цонхны цаанаас чулуу нүүлгэхэд л самуун эхэлж байгаа юм. Ингээд удалгүй нэгэн Anon-ы дүрсэлсэнчлэн гар бөмбөг тэсрэх мэт дайн эхлэх нь тэр. SonyRecon гэгч хакер Sony ийн ажилчдыг хакердаж geohot-ийн өшөөг авахаа зарлав. Өөр нэгэн Anon, Sony-ийн удирдах тушаалтнуудын гэр бүлийн гишүүдийн нэр хаяг, утасны дугаар зэргийг дэлгээд довтлох арга барилаа бичиж заналхийлэв:

<sonyrecon335> Бид нар та нарын хаалганы босгон дээр чинь баачихаад зугатах болно.
<e-hippie741> dude
<e-hippie741> чи үнэхээр хаалганых нь гадаа баамаар байна гэж үү?
<hit_x> сургууль уруу нь утасдаж эмнэлэг рүү түргэн авахуулаад:
<e-hippie741> geohot -д чи ийм хайртай юм гэж үү, гээд л..

Ээж аавынхаа гэрийн нэгэн мухарт хөглөрсөн унтлагны өрөөндөө Hotz компьютерийн дэлгэцний өмнө Anonymous-ийн зарыг сэтгэл зовнино харж суулаа. "Энэ бүхнийг би хийж байгаа гэж Sony битгий бодоосой бурхан минь" гэж тэр үед бодож байснаа надад хэлж билээ. Тэрээр хийсвэр ертөнц дэх иймэрхүү дайн, тэр байтугай хэн нэгний гэрийн гадаа өтгөн шингэнээ цацна гэдэгтэй санаа нэгддэггүй нэгэн юм. "Би бол Anonymous-ийн эсрэг зогсдог" гэж тэрээр хэлээд. "Намайг George Hotz гэдэг. Миний хийж байгаа бүх юм бүгдэд нээлттэй дэлгэмэл, хууль зүйн хүрээнд байдаг" гэв.

Дөрвөн сарын 11 нд Sony-гоос Hotz-той тохиролцов гэсэн мэдэгдэл хийв. Түүндээ Sony-гийн бүтээгдэхүүнд reverse-engineering ашиглаж бүтээгдэхүүний нууцыг дэлгэхгүй гэсэн журман дээр зөвшилцөлд хүрлээ гэлээ. Гэвч Hotz-ийг дэмжиж байгаа хүмүүсд энэ журам нь бас нэгэн хорионы хэлбэр хэмээн харагдав. Зарим нь "GEOHOTИЙГ ЧӨЛӨӨЛ" гэсэн цамц өмсөж, зарим нь San Diego мөн Costa Mesa хотод байгаа Sony дэлгүүрийн гадаа жагсаж байв. Хар малгайт хакерууд өшөө хөнөөлтэй довтолгоо Sony руу хийхээ зарлав.

2011 оны дөрвөн сарын 19 ний 4:15 цагаас San Diego хотын Sony төвийн ажилтан дөрвөн сервер заавар өгөөгүй байхад унтарч асаж байгааг анзаарлаа. Сүлжээний багийнхан серверийг сүлжээнээс тусгаарлаад хандалтын лог файлыг шинжилж эхлэв. Тэдний олж тогтоосноор хэн нэг нь сервер лүү нэвтэрч чадсан байсан бөгөөд бусад машин уруу бас халдсан байж болзошгүй байв. Sony шуурхайлан PlayStation Network хэмээх онлайн тоглоомын сүлжээгээ унтраав. Компаний мэдээлсэнээр төлбөр төлж тоглоом тоглох, эсвэл кино үзэж болдог энэ сервисийн 77 сая хэрэглэгчдийн мэдээлэл хаяг, нууц үг, төрсөн он сар, захианы хаяг зэрэг хулгайлагдсан байлаа. "Тухайн үед яг баталж чадахгүй ч Крэдит картны мэдээлэл давхар алдагдсан байж болзошгүй" хэмээн PlayStation ийн вэб сайтны блог дээр тухайн компанийг төлөөлөн яригч Patrick Seybold бичиж байлаа. Хэдийгээр үүнийг Anonymous гишүүд хийсэн үү эсвэл үймээн самууныг далимдуулсан нэгэн байв уу гэдэг нь тодорхой бус байв.

Нууцлал хариуцсан мэргэжилтэнгүүд энэ хулгайг урьд өмнө болж байгаагүй хамгийн том хулгай боллоо гэж мэдэгдэв. Sony PSN сүлжээ тодорхой бус хугацаагаар хааснаа мэдэгдэж түүнийгээ нөхөх гэж долоо хоног бүрт арван саяын алдагдалд орж байгаагаа зарлав. Anonymous болохоор хариуцлагыг хүлээхгүй няцааж харин уг компанийн эсрэг үйл ажиллагаагаа зогсоолоо.

Дөрвөн сарын 28 ны 4:51 ээс Hotz PSN ийг хакердсан хүмүүсд зориулж ил захидал бичив. "Өөрийнхөө төхөөрөмжийг эвдэлж нууцыг нь илрүүлнэ гэдэг бол мундаг харин хүний серверийг эвдэж дотор нь байгаа хэрэглэгчийн мэдээллийг хулгайлна гэдэг бол муухай юм. Та бүхэн хакеруудын нэр хүндийг унагаж байна." гэж хэлсэн байлаа. Hotz хар болон цагаан малгайт хакеруудын ялгааг тодорхойлохыг мэрийж байлаа. Гэсэн ч тэрээр энэ болсон үйл явдалд тусалсан гэдгээ мэдэж байв.

Таван сарын нэгэнд Sony Online Entertainment үйлчилгээний өгөгдөл дутуу байгаа илрүүлж 22 сая хүний мэдээлэл алга болсныг олж мэдэв. Техникийн ажилтнууд сервер болгон дээр гарын үсэг мэт үлдээсэн нэгэн файл олов. Уг файлд Anonymous гэж гарчиглаад "Бид бол легионууд" хэмээн бичсэн байв. Тэр өдөр Tokyo-д болсон нэгэн хэвлэлийн хурал дээр Sony ийн гүйцэтгэх захирал Kaz Hirai өөр хоёр ажилтантайгаа цуларсан олны өмнөх тайз руу орж ирлээ. "Бид чин сэтгэлээсээ уучлалт хүсье" гэж Hirai хэлээд микрофоноо ширээн дээр тавин найман секунд гаруй олны шажигнасан зураг авалтын өмнө бөхийж ёслов. Зарим онлоайн үйлчилгээнүүд хэдхэн хоногийн дараа засагдаж ажиллана гэсэн боловч үнэндээ бүтэн системээ сэргээтлээ хоёр долоо хоног болсон юм.

Sony удалгүй шинэ өрсөлдөгчтэйгөө тулалдах болов. Anonymous ийн дэлбэлэгч бүлэг болох Lulz Security буюу товчоор LulzSec бүлэг юм. Энэ бүлгийн гишүүд үргэлж хөгийн юм хийж зугаацдаг бөгөөд тэдний нэг нь Twitter дээр Lulz Boat гэгч өөрсдийгөө "таны зардлаар дэлхийд хамгийн дээд хэмжээнд зугаацан чадагчид" хэмээн бичсэн байлаа. Тэдний эхний хорон хошин ажиллагаа бол WikiLeak ийг бүтээгч Julian Assange ийн эсрэг сөрөг мэдээлэл тавьлаа хэмээн таван сарын 30 нд PBS вэб хуудсыг хакердсан байв. Хакердсан хуудсан дээрээ тэд нар Tupac Shakur болон Biggie Smalls нар New Zealand-д нуугдан амьдарч байгаа бөгөөд тэнд оршин суугчид нь тэр хоёр рэпчид хэр удаан тэнд байгаа хэлэхгүй байгаа бөгөөд нэг нөхөр бүр "энэ тухай энд би юм ярихгүй" хэмээн хэллээ гэж худлаа мэдээлэл тавьсан байлаа.

PBS ийг хакердсаны маргааш нь тэр бүлэг Sony руу анхааруулсан tweet жиргээ хийж эхлэв. "Хөөе @Sony" гэж эхлээд "Бид нар та нарын доторх бүх зүйлийг чинь мэдэж байхад та нар одоо болтол мэдэхгүй байна уу? Удаан гацаатай байгаа биз дээ жаалуудаа" гэж бичицгээж байв. Зарим нь үүнийг компаний эсрэг geohot ийн хийж байгаа үйлдэл гэж үзэв. "Энэ бүлэг өөрсдийнхөө хакер George Hotz-оо өмөөрч Sony руу заналхийлсэн захидал илгээж байна" гэж тэр үед блог дээрээ нэг нь бичиж байсан юм.

Зургаан сарын 2 нд LulzSec Sony Pictures ийн вэб хуудсыг хакердаж жишээ болгоод сая гаран хүний нууц үгийг нь дэлгэж тавив. (Sony сүүлд нь үүнийг нь хорин долоон мянга байсан гэж хэлдэг). Бүлгийнхний хэлж байгаагаар бол хэн нь "мастер хакер" вэ гэж харуулах гэсэндээ биш харин Sony ийн аюулгүйн хамгаалалт хэр нүхтэй байгааг харуулах гэсэн юм гэж байв. Lulz хэлэхдээ "Sony өөрсдөө гуйсан болохоор л тэгсэн" гээд, Хэрэглэгчийн нууц үгэнд нууц хувиргалт хийлгүйгээр ердийн текст хэлбэрээр хадгалсан байсан гэж зарлав. Түүнийг дагалдагчид нь хэлсэн энэ тайлбарыг нь мэдээж "бэлэн юмнаас ёстой юу дуртайгаа ав" гэсэн уриатай юм шиг ашиглан энгийн SQL Injection ашиглаж систем рүү цөмөрч оржээ. "Маш энгийн injection ашиглаж бид нар бүх юманд нь гар хүрч болж байсан" гэж тэд хэлж байсан юм. "Яагаад та нар ийм энгийн дайралтыг тогтоох чадваргүй байгууллагад итгэж хувийн мэдээллээ өгч байдаг юм" гэцгээж байлаа.

Хар малгайтнууд хакердсан газрынхаа том том эрх мэдэлтнүүдийн захианы хаягийг нийтэлж эхлэв. 2011 оны зуны турш бараг өдөр болгон шахуу технологи мэдиа төрлийн байгууллагууд руу довтлогоо хийгджээ. Эхлээд Nintendo хакердуулав, дараа нь Sega тэгээд Electronic Arts, New Corporation, Booz Allen Hamilton, NATO бас Lady Gaga гээд явж өгөв. Тэр байтугай C.I.A хүртэл хакердуулав гэж LulzSec мэдэгдэж байлаа. Энэ зун бол Lulz ийн мандан бадарсан зун байлаа. Hotz энэ хакеруудын дайныг хөхүүлэн дэмжээгүй ч өөрт нь харамсалтай байгаа ч гэж харуулаагүй юм. Нэг орой Palo Alto-н нэгэн ресторанд цуг хоол идэж байхдаа Sony ийн эсрэг довтолж байгаа энэ дайралтанд өөрөө ямар байр суурьтай байгаагаа илэрхийлсэн юм. "Хэрэв техно хувьсгалчид онлайн анархи болж байвал болж л байг" гэж хэлээд "Би ямар шалтгааныг нь гаргасан биш. Ингэж заваарч байх нь надад таалагдаж байна." гэж билээ.

Hotz хакер хүнийг "дадлага туршлага суусан нэгэн" гэж дүгнэдэг байв. Дангаараа дадлага туршлага тэр хүний сайн муу гэж ялгадаггүй. Харин хэрхэн хэрэглэх вэ гэдгээс л ийм ялгаа үүснэ гэж хэлдэг байв. Facebook ийн эцэг Mark Zuckerberg магадгүй тэр үеийнхээ хамгийн алдартай хакер байж болох юм гэхдээ Hotz бол үнэн чанараараа үнэхээр хакер мөн. Тэр техникийн сорилтыг давж тэрүүгээрээ сэтгэл хангалуун байж хакерддаг нэгэн. Тэрээр хэзээ ч хар юмуу цагаан малгайт болно гэж бодолгүй хакерддаг. "Компьютерийн хакер гэгч бол усны хоолойн цорго нээгч л гэсэн үг" гэж тэр блог дээрээ бичиж байв. Хамгийн сүүлд түүнтэй дараах зун нь Las Vegas-д болдог DefCon хэмээх хакеруудын цугларалтан дээр тааралдахад тэрээр хар цув өмссөн хүмүүстэй бааранд ямар нэгэн зураглал үйлдэх биш харин нэгэн мухрын өрөөнд зөөврийн компьютер дээрээ програм бичиж байж билээ.

Sony-той тохиролцсоны дараа сард нь буюу өнгөрсөн хавар Hotz California руу нүүж тэнд Facebook дээр бүтэн цагаар ажиллах болов. Вэб хуудас технологийн сайжруулалт хийсэн гэснээс өөр юу хийж байснаа ерөөсөө хэлээгүй юм. Зарим нь түүнийг Facebook өөрт нь хакераар балаг тариулахгүй гэж ажиллуулж байгаа гэж үзэж байхад зарим нь түүнийг мөнгөнөөс болж тэгсэн гэж үздэг. "Чи мэдээж George Hotz гэсэн нүхнээсээ орж гарч байгаа мөнгөндөө цадаж байгаа байлгүй" гэж түүнийг шүүмжлэгчдийн нэг нь бичиж байв.

Интэрнэт ертөнцөд хараахан дэлгэрээгүй байх үед нь би Hotz той Palo Alto-д уулзаж ярилцлага авч байсан юм. Facebook ийн цэнхэр цамц өмсөж усанд орж цэвэрхэн харагдаж байлаа. Тэрээр өглөө эрт босож (өнөөх сануулгын самбар дээр бичсэнчлэн) ажилдаа явдаг гэх бөгөөд "Бүх юм маш хурдан хөгжиж байна. Интернэт ёс заншил залуухнаараа байна" гэж хэлж байсан юм. Тэрээр надад нэрийн хуудсаа өгсөн бөгөөд тэрэн дээр нь "Би бол хамгийн хууль зүйд нийцдэггүй төхөөрөмж мөн" гэж бичсэн байлаа. Найман сарын дараа тэр ажлаасаа гарав. Тэрээр яагаад гарсанаа хэлээгүй бөгөөд өдөр тутмын ажил түүнд тохирохгүй юм байна лээ гэж билээ. "Facebook дотор ажиллах зугаатай л юм байна лээ" гэж тэрээр яриад "гэхдээ хүмүүс тэнд яаж удаан ажиллаж чадаж байн аа гэж би гайхсан" гэж ярьсан юм. Дараа нь тэрээр Panama руу аялаад Palo Alto руу буцаж ирсэн. Тэрээр дараа нь юу хийхээ хэлээгүй бөгөөд юм хийсэн ч интернэт дээр зарлахгүй гэж билээ. "Би хангалттай тууллаа" гэж хэлж байсан юм.

Хангалттай туулсан нь тэр ганцаараа биш байлаа. 2012 оны гурван сарын 6 нд америкийн цагдаагийн газраас Anonymous болон LulzSec ийн гишүүд болох зургаан элит хакеруудыг шүүхдэх болсоноо мэдэгдэв. Шүүхийн тогтоол гүйцэтгэх газартай хийсэн миний албан ёсны ярилцлага дээр "Тэдгээр гол гишүүдийг баривчлах нь хамгийн чухал байлаа" гэж мэдэгдэж билээ. Hotz хэзээ ч Anonymous болон LulzSec ийн гишүүдтэй холбоотой байгаагүй юм. Хэдийгээр тэд нар нь түүний талд байгаа юм шиг үйлдлээ үргэлжлүүлж байсан ч тэдний хувь заяа түүнд ерөөсөө чухал биш байв. "Бусдын эрх чөлөөний төлөөх нэгэн би" хэмээн рэпдэж байсан залуу тулалдаанаас гарав. Тэрээр баривчлагдсан хакеруудын төлөө өөрийнх нь хэлдэг шиг "ухамсрын шүүн яллах" үйлдлээс татгалзав. "Би зөвхөн техник шүүн яллалт хийх болно" гэж тэрээр надад хэлж билээ. "Хэрэв тэд нар үнэхээр сайн байсан юм бол баригдахгүй л байх байсан шүү дээ."

Эдгээр баривчилгааны дараа ч гэсэн зарим Anon ууд үйл ажиллагаагаа зогсоохгүй гэж тангараглаж байв. Компаниуд ч гэсэн шаргуу үзэлцсээр байв. "Өнгөрсөн жил бол хийсвэр ертөнц дөх гэмт хэрэгтнүүд ямар хэцүү гэдгийг харуулсан жил байлаа" гэж Sony Corporation ийн америк дахь салбарын дэд ерөнхийлөгч надад захиан дээрээ бичиж байсан юм. Оюуны өмчийг болон нууцлалыг хамгаалах гэсэн шинэ салбар Sony нээж түүнийхээ тэргүүлэгчээр дэд өмгөөлөгч Nicole Selimen-г тавьсан бөгөөд удаан хугацааны туршид хакеруудын бай болж байлаа. Нууцлал аюулаас хамгаална гэдэг бол дуусашгүй дайн болж байна гэж Кennedy цохон тэмдэглэж байв. "Эцсийн эцэст ямар ч систем баталгаатай биш" гээд "Байнгын сонор сэрэмж бол хамгийн чухал" гэж эцэст нь тэмдэглэж байсан юм.

Өнгөрсөн таван сард Foster хотоос хагас цаг машинаар явах зайд байдаг Sony ийн америкийн удирдлагын төв дээр Hotz ийг урив. ("Бид өөрсдийнхөө үйлчлүүлэгчид болон системийнхээ аюулгүй байдлыг хангах үүднээс эвдэлж чадсан бүх боломжийг сонирхон судалж байна" гэж Kennedy тэр үед надад хэлж байсан.) Жаахан сандарч сэтгэл догдолсон тэрээр ууттай шоколадан үрэл идэж заримаас нь асгаруулсаар хүлээн авах өрөөнд орж ирэв. "Хэрэв тэр өрөөнд хуульчид сууж байсан бол би ёстой хамгийн тэнэг хүн болох байлаа" гэж тэрээр дурьдаж билээ. Гэтэл өрөө дүүрэн PS3-г бүтээсэн инженерүүд хүндэтгэлтэй харцаар угтаж байв. Тэд бүгдээрээ Hotz хэрхэн тэдний бүтээлийг эвдэж чадсаныг мэдэхээр цугласан байв. Ингээд өнөөх хакерын дайныг эхлүүлсэн нөхөр хэсэг хугацааны дараа тэд нарт өөрийнхөө арга барилыг тайлбарлаж эхэллээ.

Эх сурвалжийг эндээс уншаарай.

Цэцгийн сав болон шар айрагны түүх

Хэрэв амьдрал тань улам хэцүү болоод ирэхэд, эсвэл хоногийн 24 цаг хангалттай биш юм шиг санагдаад ирэх үед энэхүү цэцгийн сав болон шар айрагны тухай түүхийг санаарай.

Философи заах цаг дээрээ оюутнуудынхаа өмнө профессор нь гартаа хэсэг юм барьсаар ангид орж ирэв. Тэрээр нэг ч үг дуугаралгүйгээр нэгэн том цэцгийн савыг авч өмнөө тавиад гольфийн бөмбөгөөр дүүргэж эхлэв. Дүүргэж дуусгаад тэрээр оюутнуудаас сав дүүрсэн эсэхийг асуув. Бүгд тэглээ хэмээн хариулав.

Дараа нь профессор ууттай хайрга чулуунууд гаргаж ирээд цэцгийн саван дээр сэгсэрч асгав. Саваа аажуухан займчуулж хөдөлгөн гольфийн бөмбөгөн завсарт байгаа зайг хайргаар чихэж өгөв. Ингээд оюутнуудаас сав одоо дүүрсэн үү гэж ахин асуулаа. Оюутнууд бүгдээрээ тэглээ гэв.

Тэгээд профессор лаазтай элс гаргаж ирээд сав руу сэгсэрч асгалаа. Үлдсэн нарийн завсар зайгаар элсний ширхэгүүд чихэж дүүргэв. Ингээд сав одоо дүүрсэн үү гэсэн асуултанд бүгдээрээ "тэглээ" хэмээв.

Одоо профессор ширээн доороос хоёр ширхэг шилтэй шар айраг гаргаж онгойлгоод сав уруу асгаж элс рүү шингээж дуусгахад оюутнууд бүгдээрээ инээлдэв.

Ингээд инээд хөөр намжих үесд профессор: "Одоо, би та бүхнийг энэ саваар өөрсдийнхөө амьдралыг төлөөлж харахыг хүсэж байна:

Гольфийн бөмбөг бол та бүхний амьдралын хамгийн чухал зүйлс юм. Амь амьдрал, гэр бүл, үр хүүхдүүд, тэдний эрүүл мэнд, найз нөхөд гэсэн амьдралын туршид тань сэтгэлд хамгийн ойрхон байдаг давуу эрхтэй зүйлс бөгөөд хэрэв та нар бүх зүйлээ алдаад эдгээр зүйлстэй үлдсэн байсан ч амьдрал тань дүүрэн байсаар байх болно.

Хайрга чулуунууд бол та нарын амьдралын бусад зүйлс болох ажил, гэр орон, унаа хөсөг зэргийг төлөөлж байгаа юм.

Элс бол бусад жижиг сажиг зүйлсийг төлөөлж байгаа.

Хэрэв та нар эхлээд элсээр саваа дүүргэх юм бол хайрга болон гольфийн бөмбөгөнд зай үлдэхгүй болно.

Амьдрал дээр үүнтэй адил хэрэв хамаг цаг энергээ жижиг сажиг юманд зарцуулах аваас чухал зүйлд зарцуулах зай гарахгүй гэсэн үг.

Аз жаргалд тань саад болох зүйлсээс зайлсхий. Хүүхдүүдтэйгээ тогло, цаг гаргаж эмчид үзүүл, ханиа халамжилж хоолонд урь. Гэр засаж янзлах юмуу бусад үүрэгт ажлыг гүйцээх цаг хангалттай гарч л таарна.

Гольфийн бөмбөгнүүдийг анхаарлын төвөөсөө бүү гарга. Эдгээр зүйлс бол хамгийн чухал зүйлс. Чухал зүйлсээ түрүүлж хийхээ зөв шийд. Үлдсэн нь ердөө л элс."

Оюутнуудаас зарим нь гараа өргөж шар айрагнууд ямар учиртайг мэдэхийг хүсэв.

Профессор жоготой инээмсэглэж: "Та бүхэн үүнийг асуусанд би их баярлаж байна.

Та нарын амьдрал хичнээн хэцүү байсан ч нэг юмуу хоёр пивонд зай байгааг харуулах гэсэн юм" гэжээ.

Үүлэн борооны ажил ба үхдэггүй нян!

2009 оны нэгдүгээр сард Японы Киото хотын эмнэлэгт нэгэн янхан байнгын үзлэгээ хийлгэжээ. Шинжилгээний хариу заг хүйтэнтэй гэж гарсан байна. Тэгээд заг хүйтнийг найдвартай дардаг ceftriaxone хэмээх эм бичүүлж уугаад хэсэг хугацаа өнгөрсөн боловч өвчин хэвээрээ л байгаад байв. Одоогийн байдлаар, Киото хотод болсон заг хүйтэн өвчний энэ тохиолдлыг эрүүл мэндийн мэргэжилтэн хүмүүс чухам сүүлд нэрлэсэн эмний эсрэг тэсвэртэй байж хавьталтын замаар тархаж байгааг нь машид ноцтой аюул хэмээн үзэж байна. Америкийн нэгдсэн улсад хамгийн их халдвартай тархдаг өвчнүүдийн жагсаалтанд заг хүйтэн гуай хоёрдугаарт жагсдаг байна. Зөвхөн cephalosporins хэмээх ангилалд багтдаг cefixime болон ceftriaxone гэсэн хоёр эм л заг хүйтнийг найдвартай эмчилдэгт ордог байсан чинь сүүлийн жилүүдэд cefixime ийн эсрэг тэсвэртэй болсон тохиолдол ихсэв. Эрүүл мэндийн мэргэжилтэнгүүдийн урьдчилсан дүгнэлтээр бол энэхүү супер нян таваас найман жилийн дотор маш өргөн хэмжээгээр тархана хэмээжээ. Америк улсад заг хүйтнийг ядуучууд юмуу өвсөр үеийн залуучууд тусдаг өвчин гэж тооцдог байж. Гэтэл энэхүү халдвараас сэргийлэхийн тулд эрдэмтэдийн хийх вакцины бэлтгэл ажил амжилтаар маш бага байна. Энэ айхтар нянгийн тархалтыг бууруулах цорын ганц найдлага бол хүмүүс өөрсдөө л замбараагүй хавьтах үйлдлээ хязгаарлахад оршиж байна даа!

Эх сурвалж: www.newyorker.com

Хамгийн цөөн тооны бичил схем (chip) болон код

Сайн hardware инженер болох Steve Wozniak шиг домог болсон инженерүүд болж өгвөл цөөн тооны бичил схем хэрэглэсэн дизайн хийдэг. Цөөн тооны бүтэцтэй байна гэдэг бол цөөнө тооны зардалтай бүтнэ гэдэг учраас хамгийн энгийн цөөн тооны тооцоолох схемтэй загвар бүтээхийг тэд хичээдэг.

Сайн software инженерүүдийн бичсэн код нь маш цөөн тооны мөр агуулсан байдаг. Цөөн тооны мөртэй байна гэдэг нь цөөн тооны төвөгтэй байдаг учраас дизайнаа болж өгвөл цөөн тооны кодоор бүтээхийг тэд хичээдэг. Цөөн код гэдэг бол ойлгохын тулд цөөхөн хүч зарцуулна гэсэн үг, асарч тордоход цөөхөн хүндрэл учрана гэсэн үг, өөрчлөлт хийхэд цөөхөн төвөг тулгарна гэсэн үг.

Ийм учраас ер нь инженерчлэлийн ертөнцөд цөөн зүйлээр юм бүтээнээ гэдэг нь цөөн тооны хүч болон төвөгтэй болноо гэсэн хариу дээр буудаг юм. Бичил схем ч бай програм ч бай, хамгийн цөөн тоогоор хийнэ гэдэг нь хялбарчлах буюу KISS зарчимд хүрэх хамгийн чухал арга билээ. Ихэнх систем хэрэв төвөг багатайгаар хялбарчилж чадсан бол хамгийн үр дүнтэй ажиллах болно гэж KISS зарчим тодорхойлдог. Ийм учраас дизайн хийх үед шаардлаггүй төвөгтэй шийдлээс зайлсхийлэн хялбарчлах аргыг зорилгоо болгох хэрэгтэй.

Муу орчуулагчийн өчил:
Эх нийтлэлийг нь та эндээс харна уу. Эх хэлэнд маань нэг үгийг олон янзаар илэрхийлж чаддагийг мэдэж байгаа хэрнээ зориуд "цөөн" гэж хэрэглэснийг минь ойлгож өршөөгөөрэй :)

Хоолоор сойх - 14 цаг

Хүн төрөлхтөний гурван том мөрөөдлийн хоёр нь биелэлээ олжээ: Металыг хувиргах, дэлхийн татах хүчнээс тасрах. Харин гурав дахь мөрөөдөл болсон мөнхийн залуу байх жорыг зөвхөн бурхад л мэдэж хоцорчээ. Тэгвэл энэхүү гурав дахь мөрөөдөлд тэмүүлсэн аянд бага зэрэг дэвшил гарсан бололтой.

Компьютер болон өгөгдөлтэй ажиллаж чаддаг болсон технологийг био-анагаах ухааны судалгаатай хослуулснаар өндөр чанарын тоноглол бүрдэж, электрон тархи ашиглан өнөөх өгөгдөл дунд ямар нууц агуулагдаж байгааг судалж чадахаар болсон нь гол суурийг тавьсан бөгөөд бид бүхэнд хамаатай анхаарлын голд төвлөрсөн сэдэв бол: Бид яагаад хөгширдөг, хөгшрөх явцыг хэрхэн удаашруулж чадах вэ.

Энэ нь амьдрах хугацааг хүчээр уртасгах тухай биш, харин ч энэ үед байнга уртсаж байгаа (бурханы авралаар) хүмүний амьдралын хоёр дахь үе 50 давсан насандаа залуу цагийнхаа эрч хүч, эрүүл саруул биетэйгээ байж чадах чадварыг ямар нэгэн нэмэлт мэс засал хэрэглэлгүйгээр, зөөврийн түрдэг тэргэнд суулгүйгээр хэрхэн хадгалах, хүсвэл ная гарсан хойноо ч үгийн сүлжээ тааж чадахаар чадвартай байх тухай юм. Хэрэв бидний амьдралын тав тух, мөн амьдрах хугацааг уртасгадаг ийм сайжруулалт байх юм бол түүнийг сул юмуу сөрөг тал хэмээн харж үзэлтгүй билээ.

Сүүлийн зуун жилийн дотор барууны улс оронд хүний наслалт бараг хоёр дахин уртассан: Дархлаажуулалт, Антибиотик, сайн эрүүл мэндийн систем, нийгмийн амар амгалан байдал болон хүнсний чанар зэрэг нь үүнтэй холбоотой. Маш олон тохиолдолд үхлийн шалтгааныг урьдчилан мэдэж зогсоож болдог болсон боловч хөгшрөх явцыг зогсоож чадаагүй л байна.

Уншигч авхайг төөрөлдөхөөс сэргийлж нэгэн өгүүлбэр нэмье: нас уртасгах зориулалттай гэсэн эм, коктэйл эсвэл гормоны үйлчилгээтэй зүйл гэх мэт зүйлс огт байдаггүй юм.
Анагаах ухааныг компьютерийн технологитой хослуулсанаар богино хугацаанд маш олон туршилтуудыг асар түргэн зэрэг хийж, түүнийгээ шинжилж хурдан хариугаа авдаг болсон арга л хамгийн сүүлд тунаж үлдсэнийг анзааралгүй байснаа мэдэцгээж авлаа. Ингээд уг аргынхаа үр дүнд нь үнэхээр хөгшрөх явцыг удаашруулж болохыг илэрхийлсэн сонирхолтой нарийн ширийн зүйлс агуулсан хариу гарч ирэв. Мянга мянган жилд хүн төрөлхтөнд мэдэгдээгүй байсан зүйл, хөгшрөлтөөс сэргийлж чадах гол үндэс суурь бол бидний цогцлуулж буй амьдралд байна гэдгийг молекулын түвшин судалгаа хийдэг анагаах ухаан баталж байна. Бие махбодийг түүний дайсан болох тамхи, хэтрүүлсэн архидалт тэр байтугай илчлэгээр баялаг хоол хүнсээр ачаалалд оруулчихаад, нөгөө талаас нь болохоор насаа уртасгах гэж эм юмуу эмчилгээ шаардах нь утгаггүй гэсэн энгийн ойлголтоор энэ цогц амьдрал гэсэн үгийг хүлээж авбал зохилтой.

Амьдралын хэмнэл

Зуу зуун жилээр эртний христийн ертөнцөд мэдэгдэж байсан хөгшрөлтөд ямар нэгэн хэмжээгээр нөлөөлдөг энгийн нэгэн дүрмийг молекулын анагаах ухаанд үнэн хэмээн баталж байгаа бөгөөд энэ бол - биологийнхоо хэмнэлийг хүлээн зөвшөөрч сахих юм.

Бие мах бодь маань бидний тархинаас хамааралгүй биеэ дааж, өөрт буй эд эрхтэнгүүдэд нь өөрийн гэсэн оюу ухаан оршин байдаг бөгөөд бидний амьдрах нөхцөлд буй өдрийн юмуу амьдралын хэмнэлийг таньж мэдэж байдаг байна. Энэ хэмнэлд нь хүн захирагдах хэрэгтэй бөгөөд ингэснээр хөгшрөлтийн эсрэг аянд үр дүнтэй байх шинжтэй.
Бидний мах бодь бусад амьд амьтдын адил нарны гэрлийн тусгал, дэлхийн эргэлт болон дэлхий нарыг тойрон эргэж буй хэмнэлд зохицон оршиж байдаг. Энэхүү хэмнэл нь бидний генийн функцэд бичээстэй. Та үүнийг ноцтой анхааран авч үзэх хэрэгтэй бөгөөд дотоод эрхтэнд оршин буй оюу ухааныхаа эсрэг зүтгэж тэмцэнэ гэсэн том дух гаргах хэрэггүй юм. Өдөр болгон үйлддэг унтах гэсэн хэмнэлд бие мах бодь маань дассан байдаг бөгөөд өөрчилж гажуудуулахгүй мөрдөх зүйлийн нэг. Хэдий чинээ энэ хэмнэлийг өөрчилж, орондоо орох болон сэрэх хэмнэлээ гажуудуулна, төдий чинээ бие махь бодьдоо ойлгогдохгүй хүндрэл учруулдаг байна. Яг энэ хэмнэлээс өнөөх систем болон биологийн зүй тогтол хамаарч байдаг учраас хэмнэлээ болж л өгвөл барьж байхыг хамаг чадлаараа хичээх хэрэгтэй. Хоол идэх үеийн цаг хугацаа мөн биенд маань бүртгэгдэж байдаг бөгөөд түүнд тохирсон цагийн хэмнэл програмчлагдаж байдаг учир хэмнэлээ барьж чадвал тун сайн. Ямар ч тогтсон цаг хугацаагүйгээр хоол идээд байхаар биенд хүндрэлтэй байдгийг ихэнх хүмүүс өөрсдийнхөө амьдралын туршид анзаарч чадахаар байдаг.
Ялгадас өтгөн шингэнээ гаргах үйлдэл мөн үүнтэй ижил өөрийн гэсэн хэмнэлд байдаг бөгөөд болж л өгвөл баримтлах нь зүйтэй юм. Гэхдээ мөн биеэ амрааж баярлах, хөдөлгөөнтэй байлгах мөн спорт хийх хэмнэл бол хүн бүрийн мэдэж эрхэмлэх ёстой хэмнэлд орох бөгөөд үүнд таны бие махь бодь баяртай байх болно.

Удаан хугацааны туршид, хөгшрөх явцыг буцаах юмуу удаашруулж болдог генийн програм байдаг бол ашиглаж болох болов уу гэсэн эрдэмтэн судлаачдын асуултууд цоожтой хаалганы цаана тавигддаг байв. Гүрвэлийн нууцлаг чанар молекулбиологчдын нүдний өмнө тавигдсаар л байна. Энэ амьтан эд эрхтний нэг хэсэг нь устгагдах юмуу эсвэл дайсан довтлох тохиолдолд эрхтэнээ золиос болгож тасалж орхидог бөгөөд зарим гүрвэл генийхээ эмбрамыг идэвхижүүлж тасарсан үеэ нөхөн ургуулж чаддаг. Яг энэ ажиллах зарчимтай адилхан судалгааг шарх эдгэх процесс дээр хийж байсан ба энэ нь мөн хорт хавдар үүсэх явцтай ойролцоо байдаг байна.

Бас жирэмслэлт бол сонирхолтой хөшрөлтөөс сэргийлэх явц юм. Энэ үед эх хүний эд эрхтэний зарим нь дахин шинээр үүсэж, гений програм идэвхижиж шинэ хүн бүрэлдүүлж эхэлдэг.

Амьдрал уртасгадаг дарамт

Үнэхээр бидний бие онцгой дарамтанд оронгуут шинэ гени идэвхижүүлэх чадвартай байдаг бөгөөд энэ нь өөрийнхөө эд эрхтнийг хамгаалах, нөгөө талаас учирсан дарамтнаас болж үүсэх хөгшрөлтийн эсрэг хөнгөлж тэнцүүлэх зориулалтаар ажилладаг. Мэс заслын дараах шархны эдгэрэх програм бол үүний тод жишээ. Гэтэл орчны халуун хүйтний өөрчлөлт нь гений сонирхолтой идэвхижилд нөлөөлдөг бөгөөд энэ идэвхижил нь мөн л эд эрхтний хуучрал буюу хөгшрөлтөөс сэргийлж ажилладаг байх юм. Үүнийг одоогоор эрчимтэй судалж байна.

Анагаах ухааны цуглуулсан мэдээллүүд хэдийгээр сайн ч, тэр нь голдуу бидний эд эрхтэнд аюул занал тулгарч амьд гарахын тулд бүхнийг хийдэг тэмцлийн үр дүнг хэмжсэн хэмжүүрүүд бөгөөд хүнд дарамттай нөхцлийн үед авсан мэдээллүүд голлож байдаг ба энэ мэдээллээс харах юм бол, амьд гарах тэмцлийн үед хөгшрөх хэсгийг сул хаяж харин шинээр төлжиж байгаа эсүүдээ маш хямгадалтай аргаар хамгаалж эхэлдэг байна. Энэ хүнд нөхцлийн үр дүнд бидний биен дэх цусны сахарын хэмжээ буурч эхэлдэг бөгөөд эд эсүүд өлсөж үхэх аюулд тулгардаг. Цусан дахь сахар болон инсулины түвшин багасангуут бидний биений айх-реакц буюу бидний бие айдсаас болж авах энэ арга хэмжээ нь хөгшрөлтөөс сэргийлж чадах хааны гол зам болж байхнээ. Одоогоор бидэнд байгаа бүх судалгаа баримтууд хөшрөх явцыг өвдөг сөхрүүлж, амьдралаа эрүүл чийрэг жавхаатай авч явах нууц энэхүү "Өлсөх-аюул"-д нуугдаж байгааг зааж байна. Мэдээж эдгээр эрдэм шинжилгээний судалгаа нь амьтад дээр эхэлж хийгдсэн. Гэхдээ судалгааны үр дүнг харахад хүн дээр хийсэнтэй адилхан байх юм. Оюу ухаант хүний хөгшрөх явцыг тайлж чадсан бүрэн баримт бэлдэхэд өшөө хоёр зуун жил хэрэгтэй.

Хоолоор сойх нь бидний биенд сайн гэсэн сургаал юмуу үзэл нь Жүүд, Ислам, Христийн гэх мэт олон шашинд байдаг нь үнэн бөгөөд энэ бол бидний өмнөх өвөг дээдсийн маань ардын ухаан юм. Үүнд шинээр нэмэгдсэн нэгэн зүйл бол яагаад хэдэн мянган жил төрөл бүрийн соёл иргэншилд хоолоор сойх зөвлөмж юмуу сургааль өгдөг байсныг анагаахын шинжлэх ухаанаар тайлбарласан загвар гаргажээ.

Цусан дахь сахарын хэмжээ буурахаар биеийн халуун мөн буурдаг бөгөөд ингэснээр нэг талаас харах юм бол биеийн халуунтай уялдаатай байдаг физик үр бүтээмж багасдаг ч, нөгөө талаас харах юм бол биеийн хөдөлмөр хийх үед үүсдэг бидний эсийн бүтцийн үндэс болсон илчлэг протейнд саад болдог сул эсүүдийг эрчимтэй чөлөөлнө. Бид өөрсдийнхөө биеийг автомашинтай зүйрлэж болохгүй ч, энэ тохиолдолд яг таарах зүйрлэл бий болдог: Хэдий чинээ өндөр үр бүтээмжтэй байна, төдий чинээний их элэгдлийн аюул үүснэ. Хөгшрөлтөөс сэргийлэхэд бас өөрийн гэсэн золиос гаргах шаардлага үүснэ гэхэд Болцманы хувиралын (Boltzmannsche Entropi) онолыг санаж байдаг хүнд ойлгомжтой: Ямар нэгэн зохион байгуулалттай юм зохион байгуулалтгүй замбараагүй нөхцөл рүү ороод хэдий чинээ халуун болон хөдөлгөөнтэй байна, төдий чинээ замбараагүй зохион байгуулалтгүй байдалд шилжих магадлал үүсдэг.

Цусан дахь сахар багасах нь залуужихад бас өөр аргаар нөлөөлдөг: Хоёр нүдний дунд байрладаг Hypophyse хэмээх тархины булчирхай байдаг. Энэ нь өөрийнхөө урд хэсгээр бидний амьдралын чухал зарчмуудыг удирдаж байдаг нь: үржих, дарамтаас сэргийлэх, энерги зарцуулалт, нялх үр хүүхдээ хооллох болон биений өсөж томрох зэрэг юм. Сүүлд хэлсэн өсөж томрох явцыг Somatotropen гормон зөвхөн хүүхэд насанд юмуу шилжилтийн насанд биш цаашлаад бидний амьдралын туршид зохицуулж байдаг байна. Өсөлтийн гормон маш нарийн түвэгтэй аргаар эсийн бүтцэд байгаа протейн бүрэлдүүлэлт рүү бас сахарын нөөц рүү хандаж хуучирсан бүтцийг шинээр үүсгэж байдаг юм байна. Нас яваад ирэх үед буюу амьдралын дунд үеэс эхлэн өсөх гормон үүсгэх тархины булчирхайн хүсэл нь буурч эхэлдэг. Америкийн нэгдсэн улсад ийм гормоныг залуужуулах ундарга мэт хөгшин хүмүүсд мөнгөөр тарьдаг бөгөөд гэхдээ энэ нь цаанаа бас учир дутагдалтай: Ингэж тарьсаны нөлөөгөөр булчирхайнаас ялгарах гормон нь эд эрхтэнд заримдаа бага заримдаа их хэмжээгээр хувьсаж очдог тул энэ өсөж буурсан хэмжээ нь дараагийн үүсэх үр нөлөөнд тун хамаатай. Тарилт хийхэд нэг удаагийн үйлчлэл өгдөг ч гэсэн өсөх гормонд маш чухал үүрэгтэй байдаг дараагийн үргэлжлэл нь дутагддаг. Ийм учраас анагаах ухаанд хүний биеийг өөрөө өөрөөр нь өсгөдөг гормон үүсгүүлэх гэж олон оролдлого хийж байв. Зөндөө арга хайсны үр дүнд Аргинин (Arginin) хэмээх тодорхой хэмжээний өсөх гормоныг үүсгэж чаддаг Аминхүчлийг (Aminosäure) олж авчээ. Загас Аргинин хэмээх амин хүчлээр баялаг байдаг тул загасаар хоолох нь биенд сайн гэдгийн үндэс энэ билээ.

Аргининаас гадна, хүний бие өөрөө өсөх гормоноо үүсгэж болдог жор хайж байгаад бас нэгэн сонирхолтой үр дүнг ажиглажээ: Өлсөх дарамтын улмаас цусан дах сахарын хэмжээ буугаад ирэх үед өлсгөлөнтэй тэмцэж үхэж болзошгүй эсээ хамгаалан тэнцүүлэх гэж бие өөрөө Somatotropen гормон үйлдвэрлэж эхэлдэг байх юм. Гэхдээ тархины булчирхай бүхэл өдөржингөө өсөх гормоныг үйлдвэрлээд байдаггүй. Тэр зөвхөн тодорхой хугацаанд л төвлөрч чаддаг бөгөөд тэр нь харамсалтай нь шөнөөр болдог байна. Шөнийн 0.00 цагаас 2.00 хүртэл бидний бие өсөлтийн гормон үүсгэхэд бэлэн болж түүнийгээ цусан судал руу дамжуулдаг бөгөөд энэ бүх явц нь цусан дахь сахарын хэмжээтэй маш эмзэг мэдрэмтгий харьцаатай байдаг байна. Цусан дахь сахарын хэмжээ хэдий чинээ бага байна, төдий чинээ их өсөлтийн гормон үүсгэнэ. Хүний бие идсэн хоолоо бүрэн шингээж энерги болгож хэрэглэхэд ойролцоогоор 8 цаг шаардагддаг. Энэ үеийн дараа цусан дахь сахар багасаж эхэлдэг бөгөөд түүнээс үүдэн хоол унд идэх хүсэл төрдөг. Яг шөнө дундаас өсөлтийн гормоны үүсэх гол үе эхэлнэ. Ходоод хоосон, ямар ч хоол байхгүй болонгуут тархины булчирхайд өсөлтийн гормоноо нэмж үүсгэх тушаал ирдэг. Хэрэв яг шөнө дундаас найман цагийг ухраах юм бол 16 цагт очино. Энэ цагаас өмнө тэр өдрийнхөө хамгийн сүүлийн хоол ундаа идсэн байх хэрэгтэй болж байна. Түүнээс хойш найман цагийн дараа гэхэд хоол боловсруулалт дуусаж, ходоод хоосорсоноор цусан дахь сахарын хэмжээ буурч эхэлнэ.

Уул нь, орчин үеийн нийгэм таны амьдрах хугацааг богиносгох оролдлогуудыг санал болгож байдаг. Ямар ч хориг саадгүй хоол ундаар тэжээгдэх нь эрүү шүдэнд баяр авчирдаг ч амьдрах хугацааг тань богиносгож байгаа юм.
Шилжилтийн насны эмэгтэй хүнд илчлэгийн хэмжээг хязгаарлах нь маш чухал. Дотоод эд эрхтэнгүүд тийм ихээр ажиллаад байж чаддаггүй учраас идэх хэмжээгээ багасгах нь зүйтэй. Ингэснээр дунд насны эмэгтэйчүүдэд тулгардаг жин нэмэгдэх хүндрэлийг хөнгөлдөг юм. Тарган байна гэдэг бол биендээ эд эрхтнийхээ энерги болгож чадах хэмжээнээс хэтрүүлсэн хоол ундаар шахсаны илрэл. Тийм учраас ухаалаг эмч нарын эмэгтэйчүүдэд өгдөг, эрчүүдэд ч гэсэн хамаатай зөвлөгөө бол яг цадахынхаа өмнөхөн хоол идэхээ зогсоож бай гэдэг. Жаахан хөнгөхөн өлсгөлөн байх хэрэгтэй бөгөөд энэ нь эд эсэд маш сайн байх болно. Мэдээж орчин үед оройн хоолноос тэр болгон татгалзаад байж чадахгүй ч, алтан дунджийн дүрэм баримталж болох юм: 14 цагийн сойлтыг долоо хоногт хоёр удаа хийх. Үүнийг хийнэ гэсэн тушаал тархинаас ирэх ёстой бөгөөд нэг ёсондоо та үүнийг хүсэж мөн хийхэд бэлэн байх хэрэгтэй. Байн байн бүлээн цай юмуу ус ууж эхний ээлжинд догшин босож ирэх өлсгөлөн намдааж болно. Яваандаа өглөө босоход таны тархинаас сэтгэл ханамжийн сигнал ирж, таныг урамшуулдаг болох бөгөөд үүгээрээ та өлсгөлөн даадаг бас уламжлал болгож чадах болно.

Өлсөх аюулаас айж биенээс идэвхижүүлж ажиллуулсан ийм арга хэмжээнд бүр өшөө өргөн боломж байдаг байна. Одоохондоо бүрэн мэдэгдээгүй нэг явцын үр дүнд олон сая эсүүдэд ямар нэгэн засварлах боломжгүй, яваандаа буруу урган төлжиж магадгүй хор уршигтай байж болох эс бий эсэхийг шалгасан ерөнхий үзлэг хийдэг байна. Ийм эсүүд байвал цусан дахь сахарын хэмжээ багасаж ирэнгүүт "Apoptose-Programm" гэсэн програм тэдэн дээр тулж ажилладаг бөгөөд үр дүнд нь тэдгээр муу эсүүд амиа хорлохоос өөр замгүй болдог байна. Хэрэв цусан дахь сахар багассан, бас хэмнэх шаардлага гарсан бол мэдээж хамгийн түрүүнд эдгээр хэвийн биш эсүүд явах ёстой болдог. Энэ бол нас явах үед эд эсийн буруу юмуу хортой хөгжлөөс сэргийлсэн маш хүчтэй хамгаалах зарчим юм.

"Хоосон ходоодны мэдрэмжээс" арга билгийн таатай нөхцөл үүснэ: нэг талаас сэжигтэй эсүүд устах, нөгөө талаас өсөлтийн гормоноос нэмэлт эс үүсгэхийг шаарддаг. Бие үнэхээр өлсөж байна гэсэн мэдрэмж төрсөн үед л энэ хоёр зохицож ажилладаг юм байна.

Амьтад дээр туршсан ч гэсэн, хоол хүнсний дутагдалд ороод ирэнгүүт биеэ өөр төлөвт оруулж амьдралаа уртасгаж байгаа нь цэвэр генийн прогроамчлал мөн. Хүнсний илчлэгт хязгаарлалт хийгдэнгүүт DAF-16-Gen болон FOXO-Gen гэсэн хоёр ген нэмэгдэж идэвхиждэг бөгөөд энэ хоёр бидний эд эрхтний эмбрам үүсэх үед суурь болж оролцдог юм. Төрсний дараахан энэ хоёрын идэвхижил зарим эд эрхтэн дээр тодорхой шалтгаанаас болж янз бүр идэвхиждэг ч, үндсэндээ идэвхижилгүй амар тайван нөхцөлтэй оршдог. Ингээд цусан дахь сахарын хэмжээ багасаж ирэнгүүт энэ хоёр ген дээр идэвхиж гэсэн дохио очдог бөгөөд үүний үр дүнд эмбрам үүсэх явц үүсэж (амьтад дээр хийсэн туршилт дээр) ямартаа ч дахин шинээр өсөж эхэлдэг байна. DAF-16 ген бол өвсөн тэжээлт нисдэг амьтад болон бусад эрт галавын амьтдад байдаг бөгөөд тэд нарын амьдрах хугацааг уртасгадаг маш хүчтэй нөлөөтэй байж. Сүүн тэжээлтэн амьтан мөн хүнд энэ DFA-16 генээс FOXO-Gen ген бас түүнийг дагалдах портейн үүсдэг юм байна. Эд нар нь дарамт үүсэх үед эсэргүүцэж ямар генийг идэвхижүүлэх, эсвэл DNA засвар хийх мөн бойжих үеийн дархлаанд шаардлагатай протейнийг үйлдвэрлэхэд ямар генийг ажиллуулах вэ гэсэн дохиолыг дамжуулах үүрэгтэй. Энэ бүхэн ходоод хоосорч өвдөж эхлэнгүүт FOXO-Кomplex буюу энэ цогц системийг нэмэгдүүлж үйлчилж эхэлнэ. Цусан дахь сахар багасалт зөвхөн биенд шаардлагатай элментүүдийг үүсгэхээс гадна илүү цаана нь ялгаварлагдсан элементүүд эстэй урвалд орж идэхээс сэргийлдэг протейнийг үйлдэврлэдэг бөгөөд энэ нь тайван байдалд байгаа эсүүдийг ялгаварлагдсан элементийн эсрэг бат байлгаж чаддаг. Superoxyddismutase ба Katalase гэсэн хоёр протейн ийм төрөлд багтдаг. Энэ хоёр бидний эд эсэд маш эрчимтэй хяналт тавьж хөдөлгөөн хөдөлмөрлөлтийн үр дүнд үүсдэг ялгаварууд эсийг гэмтээхээс сэргийлж байдаг юм байна. Энэ хоёр хоёулаа цусны сахар багадалтын үед FOXO-н дэмжлэгээр үүсдэг. Хурдан хөдөлж хөдөлмөрлөж байгаа эсүүд онцгой их ялгаварлалт хийдэг ч давхар бас Proteinkinase P (PKP) буюу бас c-Akt хэмээн нэрлэгддэг эсийг үүсгэдэг бөгөөд энэ нь Apoptose (програмчлагдсан амиа хорлолт)-оос сэргийлж байдаг. Амарч байгаа эсүүдэд болохоор Proteinkinase P дутагддаг ч FOXO-3 ийн үйлчлэлийн дагуу унтаж байгаа нөхцөлд ордог бөгөөд ингэснээрээ ялгавар болон дарамттай нөхцөлөөс сэргийлэгдэж бас амар амгалан нөхцөлд ч гэсэн довтолж орж ирэх аюулаас хамгаалагддаг юм. Мөн тэр үед FOXO-3 ийн хүчээр "Mangansuperoxyddismutase" хэмээх дарамтны эсрэг бас нэгэн тэмцэгч идэвхиждэг.

Авгалдайн урт амьдрал

Авгалдай дотор бойжих явц бол маш эртнийх бөгөөд авгалдай дотроо удаан хугацааны туршид онцгой дарамтны эсрэг бат найдвартай байлгаж чаддаг 3 дугаар үе шат уруу шилжихэд FOXO-н өмнө байдаг DAF-16 шаардагддаг. Янз бүрийн үе шатыг туулсны дараа удаан хугацааны туршид бат найдвартай үлдэж чаддаг нь авгалдайн гурав дахь үе юм. Энэ үе шатанд авгалдай хоол хүнсний дутагдалд ордог бөгөөд ингэснээр өөртөө байсан илчлэгээ багасгаж эхэлдэг нь удаан хугацааны туршид хамгаалалттай амар амгалан байх таатай орчинд урих тасалбар болж өгдөг. Авгалдай дээр үзэгдэж байгаа энэ "илчлэгээ багасгаснаар" DAF-16 ихсэж үүний улмаас LIN-14 хэмээх авгалдайн хөгжлийн гормон үүсдэгчлэн, хөхтөн амьтан дээр болохоор сахарын хэмжээ багасангуут биен дэх FOXO ихсэж улмаар протейн үүсэж сахар зохицуулагч гормоныг (инсулин) удирддаг байна. Сахарын хэмжээ багасах нь сахар зохичуулагч гормон мөн бусад өсөлттэй холбоотой хүчин зүйлсийг янз бүрийн аргаар давхар багасгадаг бөгөөд үр дүн нь амьдрах хугацааг хүчтэй уртасгадаг байна.

Гэхдээ бас 2 дугаар генийн систем өлсгөлөнгөөс үүссэн илчлэгийн хязгаарлалт мөн цусны сахарын хэмжээтэй уялдаж эд эсийн удаан амьдрах чадварыг дэмждэг бөгөөд PHA-4 хэмээх өсөлтийг зохицуулж, бидний эд эрхтний хөгжилд хамт оролцож байдаг өндгөн эсийн зохицуулагч төрөлтийн дараа буурдаг ч хоол сойлт болон илчлэг багасаж эхлэнгүүт буцаад ихэсдэг. Өндгөн эсийн хөгжлийн үед энэ протейн нь хоол боловсруулалтыг бүрдүүлэх, нүүрстөрөгч-устөрөгч-солилцоог ажиллуулах, ялгаварлыг барьж авагчдыг бүтээх мөн гормон зөв дарааллаараа явагдаж байгаа зэргийг хариуцдаг. Энэ магадгүй насанд хүрсэн үед ч гэсэн илчлэг багасах үед тэр үүргээ биелүүлдэг тул ямар ч байсан тэрүүгээрээ хөгшрөх явцыг удаашруулдаг. Цусны сахар багасахад FOXO сэрдэг байхад, илчлэг багасахад PHA-4/FOXA идэвхижих замаар удаан амьдрах гентэй уялддаг байна.

Амьдрах хугацаагаа арав дахин уртасгагч - Исгэгч (исгэгч бактери)

Илчлэгийн багасалт нь амьдрал уртасгаж байгаа үйлчлэлийг исгэгч бактери дээр бас харж болдог. Илчлэгийн хэрэглээ буураад ирэнгүүт исгэгчийн эс тодорхой генээ хаагаад амьдралаа арав дахин сунгаж чаддаг. Үүнийг Америкийн Лос Анжелес Калифорнын Их сургуулийн судлаачид олж мэджээ. Ийм итгэмээргүй хэмжээгээр амьдралаа уртасгадаг ямар ч амьд амьтан байдаггүй юм байна.

Өлсөхийн сацуу RAS-2 болон SCH-9 гэсэх хоёр гени давхар багасдаг бөгөөд ингэснээр хоол сойлтоор урт насалж байгаа үзэгдлийг өшөө өргөтгөдөг. Энэ хоёр гени бас хүмүнд байдаг бөгөөд хавдар үүсэлтийг дэмждэг гэдгээрээ танигдсан байдаг юм.

Хүнсний дутагдлаас шалтгаалан идэвхижиж байгаа чухал генүүд бас эсд шаардлагатай Kohlenhydrat буюу сахарын хүчлийн хүрэлцээг зохицуулж байдаг. Энүүний утга учир нь төвөггүй ойлгомжтой: Хэрэв эс өлсөх аюул тулгарах юм бол жаахан ч гэсэн сахар оруулах гэж мэдээж хаалгаа нээнэ. Энэ бол дүрсэлсэн хэлбэр. Яг амьдрал дээр болохоор эс рүү сахар импортлох гэж генүүд идэвхиждэг бөгөөд эсийг өлсгөлөнгөөс болж үхэхээс сэргийлдэг бас нэг ажиллах зарчим юм. Ингэж нэг талаас сахарын хангамжийг сайжруулж, нөгөө талаас сахар цусан дотор байгаа мөртлөө эс рүү орж чадахгүй байгаад байдаг хөгшин хүмүүсд их ажиглагдсан хүндрэлийг зайлуулж байгаа юм. Энэ хөгшрөлтийн үед тохиолддог хүндрэлийг "Инсулины дархлаа" (Insulinresistenz) гэж нэрлэдэг бөгөөд голдуу жин хэтэрсэн хүмүүсд анзаарагдсан ба чихрийн шижин тусах эхний үе шат гэж тодорхойлогдсон байдаг байна.

Илчлэгийн хязгаарлалт нь бас чихрийн шижин үүсэхээс маш сайн сэргийлж чаддаг шинжтэй. Өлсгөлөн мэдрэмжээс идэвхиждэг амьд гарах болон залуужих генүүд хөгшин хүнд болон чирхийн шижин өвчингийн эхний шатанд байгаа хүмүүс дээр арай удааширсан хурдтай ажиллаж байдаг. Тийм хүмүүсд илчлэгийн хязгаарлалт хийнгүүт өнөөх гений ажиллагаануудыг хамгийн түрүүнд давуу эрхтэйгээр дарааллын урд тавьдаг. Энэ тохиолдолд заавал байнгын өлсгөлөн байх шаардлагаггүй, харин удаан хугацаагаар хоол хүнсэндээ тохирсон хязгаарлалт тавих нь дээр. Ингэж чадвал ген дээр сая дохиолол очих бөгөөд үр дүнд нь протейн үйлдвэрлэгдэж, эргэлдэж буй цуснаас сахарын хүчлийг импортлон түүгээрээ сахарын хэмжээг буулгаж чаддаг. Цусанд хэтэрхий их энерги, хэтэрхий их сахарын хүчил байх нь хөгшрөх явцыг хурдасгана.
14 цагаар ямар ч хоол унд идэхгүй болонгуут амьд үлдэхийн тулд ажилладаг програмын үйлчлэлээр сахар инсулин зэргээс хороож эхэлдэг. Энэ бол араб ертөнц дэхь рамадантай ижил чанартай: өдрийн цагаар идэлгүй зөвхөн шөнөөр хооллох дэглэмд шилжихэд олон давуу тал үүсдэг бөгөөд үүнээс болж өсөлтийн гормоныг илүү ихээр үйлдвэрлэдэг байна. Гэхдээ чихрийн шижин өвчний шинжтэй бол эмчийн зөвлөгөөтэйгөөр хийх нь зүйтэй.

Шинэчлэлийн нам тайван орчин

Өлсөх үед эсүүдийг амьд авч үлдэхийн тулд идэвхижиж, эсийг аварч чаддаг маш сонирхолтой нэгэн генийг Sirtuine гэж нэрлэдэг бөгөөд уг үгийн үндсэнд "Silencing" хэмээх "Нам гүм, чимээгүй" гэсэн утга оршиж байдаг ба эсийн амар амгаланг тодорхойлж байдаг юм байна. Энэ амар амгалан байдал бидний эд эрхтнүүдэд засварлах ажиллагаагааг эхлүүлэх нөхцлөөр хангаж өгдөг бөгөөд ингэснээр эвдэрсэн эсийг засах юмуу шинээр эсүүдийг үйлдвэрлэж эхэлнэ. Ингэж өнөөх илчлэгийн хязгаарлалтаас гарах бас нэгэн давхар үр ашиг гарна: Нэг талаас засах боломжгүй болсон эсүүдийг устгах, нөгөө талаас засварлах боломжтой эсүүдийг хэвийн байдалд нь оруулж засах. Үүнийг Sirutine генийн гаргасан амар тайван байлгадаг протейнийг ашиглаж эсүүдийг засварт оруулж гүйцэтгэнэ. Хоол боловсруулах үед ус төрөгчийн атом ялгардаг бөгөөд үүнийг биенд байгаа энергийн хэмжээг мэдэх мэдрүүр болгож чаддаг гайхамшигтай систем бий. Хэрэв их олон устөрөгчийн атом протонтойгоо байвал сайн хоол иджээ гэсэн үг. Их хоол идсэн байвал боловсруулах үед их хэмжээний устөрөгчийн атом бий болдог. Хэрэв хоол хүнсний хэмжээ багасах юм бол эд эрхтний устөрөгч боловсруулах явц нь хязгаарлагдаж үүнийг бусад эд эсүүд онцгой мэдэрдэг юм байна. Боловсруулах үед үүссэн устөрөгчийн атомын хэмжээгээр хэдий хэмжээний хоол хүнс биенд орж ирсэнийг ийнхүү мэдэж чаддаг. Протоны хэмжээ буураад ирэнгүүт биений энергий багаслаа гэж мэдээд Sirtune генийг дуудаж хоол хүнсний боловсруулалт зогслоо, одоо засварлах ажиллагаагаа эхлүүлж болно гэж мэдэгддэг байхнээ.

Саяханаас анагаах ухаанд нэгэн бодис нээж олсон бөгөөд түүнийг бага хэмжээний сахартай үед зовлонгүйгээр ген болон генийн багц дээр яг өмнө дурдсан шиг засварлах ажиллагааг хийдэг болж чадсан юм. Энэ бодис усан үзэмний хальсны бүтцэд оршдог химийн нэгэн элемент (Resveratrol) юм. Тэрээр усан үзэмд маш чухал үүрэг гүйцэтгэж байдаг: түүний химийн шинж чанар нь хөгцнөөс хамгаалсан байдаг болохоор усан үзмийг хөгцрөлөөс сэргийлдэг. Халуун өдрөөс чийглэг шөнөөр шилждэг газарт маш их манан үүсдэг бөгөөд тийм орчинд хөгц усталгүй тогтох чадвар нь илүү байдаг тул ийм газарт ургасан усан үзмэнд уг бодис их агуулагдаж байдаг юм байна. Ийм газарт ургасан усан үзэм хөгцрөлөөс сэргийлж уг бодисыг ихээр агуулдаг тул түүнээс гаргаж авсан улаан дарсанд арвиун оршдог учир эсийг хөгшрүүлэхгүй залуугаар нь удаан байлгаж чадах амархан аргын нэг байж чадах юм.

Жингийн илүүдэлтэй хүмүүс хурдан хөгширдөг

Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас гаргасан тооцоогоор хамгийн багадаа арван хүн тутмын нэг нь жингийн илүүдэлтэй байдаг. Барууны орнуудад энэ харьцааны хэмжээ нь 25% бөгөөд зарим талаараа түүнээс давсан байна.
Хэтрүүлсэн хоолноос болж судасны гадна хальс, элэгний эс, цусан дахь булчингийн бүлэг эс мөн дархлаанд чухал үүрэгтэй нэгж эсүүд гэх мэт маш олон эсүүд зовлонд унадаг. Хэтрүүлсэн идэлтээс болж маш их ялгарал үүсдэг тул хэдий чинээ их иднэ төдий чинээ ялгарал үүсэж дарамт учруулдаг. Түүнээс болж өнөөх алдартай хорт урвал үүсдэг бөгөөд тэр нь шархлах нөхцлийг эхлүүлдэг байна. Хоолоо ихдүүлэх нь бас байнгын шархлуулалтыг үүсгэнэ. Хүнс хэтрэх нь бидний эсийн үйлдвэрлэлд бас зовлон авчирдаг бөгөөд хэдий их ажиллаад байна төдий чинээ илчлэгтэй болдог нөлөө үүсдэг. Протейн үйлдэрлэгч маань маш их хэмжээний үйлдвэрлэгдсэн илчлэгт умбаж протейнуудаа хаашаа яаж зохицуулах удирдлагаа алддаг. Зөв дараалалгүй, удирдлагаггүй болсон протейнууд сүүлдээ зөвхөн дарамт учруулах л үүрэгтэй үр ашиггүй болж сууцгаадаг.

Хэтэрсэн идшэнд бас нэг гурав дахь муу нөлөө бий: Хоолыг энерги болгож хувиргадаг эсийн нэг бүтэц болох Mitochondrien, хоол боловсруулалтын эцсийн бүтээгдэхүүн Acetyl-Coenzym-A хэмээх бодис хэт их боловсруулагдсанаас болж хүнд дарамтанд орж эхэлдэг. Яагаад гэвэл, хэтэрхий их үүссэн энэ бүтээгдэхүүнийг Mitochondrien хааш нь шингээхээ мэдэхээ болино. Үүнээс болж хоолыг энерги болгох явц сааталд ордог. Эцэст нь энэ бүхэн дуусашгүй давталттай зовлон болж хувирна: Маш их энерги үйлдвэрлэх шаардлаганд живж байгаа мөртлөө энерги үүсгэхэд шаардагддаг чухал бодис Adenosintriphosphat-г хоолноос хувиргаж чадахгүй болдог.

Ингэхээр энэ гурван зарчим идэш ихдэнгүүт идэвхиждэг бөгөөд биений хөгшрөлтийг хурдасгадаг байна. Ихэдсэн хүнснээс болж үүсэх илүү ялгарал, замбараагүйдлээс болж буруу байрласан протейнууд, хоол боловсруулалтын эцсийн бүтээгдэхүүн Acetyl-Coenzym-A хэт их үүссэнээс хоолноос энерги үүсгэгч Mitochondrien ажиллах чадвараа алдах зэрэг нь бүгдээрээ алтан дунджаасаа хэтрүүлж хоолоо ихдүүлсний муу үр дагаварууд.
Энэ гурав гурвуулаа нэг дохиоллын систем рүү цутгаж тэр тоолондоо Phosphokinasen болон nuklearen Faktor Kappa B гэсэн хоёр молекул зонхилсон системийг сэдрээж энэ хоёрын гол чаддаг юм болох хорт хавдар болох нөхцөл биелдэг. Эцсийн үр дүнд зөвхөн дүүртлээ чихсэнээсээ болж бактерийн нөлөөгүйгээр шархлах процес үүсэж хавдар болдог байна.

Энэ дохиоллын үр нөлөөнд хамгийн түрүүнд эс рүү орох ёстой сахарын хүчилд саад тулгардаг. Phosphatitylinositol-3-Kinase-System гэж нэрлэгддэг систем сааталд орсоноор сахарын эсрэг дархлаа үүсэж түүнтэй уялдаатай олон асуудал ургана. Ажиллаж хөдөлмөрлөхөд оролцдог булчингийн эс төдийхнөөр биш сахар хүлээж авах ёстой тархинд хүртэл сахарын эсрэг дархлаа үүсэж, сахар болон амин хүчил авах чадваргүй болно. Тэгэнгүүт тархиар удирдагддаг бие маань сахарын хангамж дутагдангуут илүү жингийн илчлэгээс энергээ авна хэмээн тооцож, таргалуулж байгаа эсүүдээ хамгаалж, илүүдэл хоолны талаарх гормоны мэдэгдлийг үл тоон идэх ёстой хэмээн айхтар өлсөж байгаа мэдрэмж төрүүлдэг тул засахад тун хэцүү болно.
Судасны систем, артерийн дотоод хальс үүнээс болж зовдог нь урьд өмнө мэдэгддэг байсан юм. Жин нэмэгдэлт нь эрхтэн болгонд тулгардаг учраас судасны дотоод хальс хэсэг (Endothel) шархлалтаас болж тогтоож дийлэхгүй болж ирдэг. Энэ нь нэг талаас судасны хатуурлыг дэмждэг бөгөөд нөгөө талаас биеэс гарах ёстой хийн явцыг удаашруулдаг, өөрөөр хэлбэл, энэ нь цусны эргэлтийг сайжруулж хатуурлын эсрэг тэмцдэг жижиг молекулууд багассаны үр дагавар юм.

Муу орчуулагчийн өчил

За ямартаа ч, өмнөх аргыг бодвол бас нэлээн сонирхолтой энэ нийтлэлийг уншаад та бүхэнтэй хуваалцмаар санагдсаных, ядмаг орчуулан аядав. Герман хэлэндээ гурван алд гүнзгий хүн байвал эх нийтлэлийг нь уншаад намайг шоолж болно. Миний хувьд энэ сойлтыг хийгээд хоёр долоо хоног болсны дараа амьдралдаа анх удаагаа бүснийхээ нүхийг нэгээр чангалсан юм. Олон жил нэг л нүхэн дээр байсан бүсний бал болсон ормыг цоо шинэ нүхээр солиход сонин байв :). Өглөө босоход хамар битүү юмуу шөнөжингөө зодолдсон юм шиг хүн сэрдэг байсан бол (олон жил алерги тээж яваа нэгэн) одоо харин ч нэг цоо эрүүл хүн өндийдөг болсон билээ. Сарын өмнө шахуу зурагтаар хүн төрөлхтөн мөнхийн залуу насыг хүсэн мөрөөдөж байдаг, холливудын одуудын хэрэглэдэг арга, тэдний үнэ ханшны талаар өгүүлсэн нэвтрүүлэг гарсан бөгөөд духанд үүсэж байгаа үрчлээг гаднаас нь ямар ч тосоор арилгахгүй (antiage creme), учир нь тэр бүхэн бүгдээрээ генийн үйлчлэлтэй учраас үр дүнгүй гэж байх юм. Тэгээд тэрний эсрэг шинэ гарсан, ялангуяа оросын оддууд, баячуулын хэрэглэдэг арга болох сүүжний ясны гол хэмээс авсан цусыг бие рүү шахаж эсийг шинэчлэх гэх мэтийн талаар сонирхолтой зүйлсийг өгүүлж, ердийн хүн үнэ хөлсгүйгээр тэр оддуудаас хамаагүй илүү үр ашигтай урт насалж, залуугаараа байж болно гэж энэ Австри улсад байгаа эмчийн талаар хальт үзүүлсэний дараа гүүглдэж олоод олзуурхан орчуулав. Түүний тавьсан бас сонирхолтой хэдэн нийтлэл бий, зав гарвал орчуулахыг бодноо. Шуналтаж арван дөрвөн цаг сойгоод араас нь сармистай архи хусвал яах бол гэсэн тэнэг бодол бас толгой дундуур тууж явдаг шүү! :)